Samokształcenie kierowane jest formą szkolenia umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia, przy jednoczesnym zapewnieniu konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców.
Czy samokształcenie kierowane można organizować z wykorzystaniem technologii internetowych?
W Rozporządzeniu przewidziano cztery dopuszczalne formy prowadzenia szkoleń BHP, czyli instruktaż, kurs, seminarium i samokształcenie kierowane. Podczas gdy trzy pierwsze formy wymagają osobistego uczestnictwa w zajęciach, samokształcenie kierowane pozwala na wykorzystanie technologii informatycznych w celu realizacji szkolenia online.
Czy e-learning zapewnia właściwe wykorzystanie środków dydaktycznych koniecznych w trakcie szkoleń bhp?
Podstawą organizowanego szkolenia jest szczegółowy program opracowany przez podmiot uprawniony do prowadzenia szkoleń BHP. Realizacja programu wymaga stosowania metod i środków dydaktycznych ułatwiających przyswajanie wiedzy, takich jak filmy – w tym instruktażowe, środki do wyświetlania, środki do nauki udzielania pierwszej pomocy. Oprócz zajęć o charakterze teoretycznym wskazane jest prowadzenie praktycznych ćwiczeń z wykorzystaniem odpowiednich pomocy. Ponadto uczestnicy szkolenia powinni mieć dostęp do materiałów ułatwiających naukę. W czasie szkoleń stacjonarnych są to skrypty i przepisy prawne, a także zestawy ćwiczeń i pytań kontrolnych.
W szkoleniach przeprowadzanych za pomocą platformy szkoleniowej wszystkie te wymagania są zwykle spełnione. W trakcie realizacji szkolenia e-learningowego jest to możliwość wielokrotnego powrotu do przerabianego materiału, dzięki czemu można przeczytać nawet kilkakrotnie przepis, łącznie z jego interpretacją. W szkoleniach e-learningowych stosuje się także ćwiczenia śródlekcyjne, które pozwalają na sprawdzenie poprawności przyswojonej wiedzy, a ponadto wymuszają aktywność uczestnika, co sprzyja utrwalaniu materiału. Przy szczególnie ważnych zagadnieniach materiał jest powtarzany w ten sposób po kilka razy.
Co to jest samokształcenie kierowane?
Samokształcenie kierowane i tego typu pomoce dydaktyczne zgodnie z Rozporządzeniem wskazane są przy każdej formie szkolenia, ale stanowią podstawę dla szkolenia realizowanego w formie samokształcenia kierowanego. Zgodnie z &1a pkt. 5 Rozporządzenia, samokształcenie kierowane jest formą szkolenia umożliwiającą „uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia, w szczególności przy zastosowaniu poczty, Internetu, przy jednoczesnym zapewnieniu konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców”.
Szkolenie w formie samokształcenia kierowanego polega na samodzielnym uczeniu się przez uczestnika w oparciu o dostarczone mu materiały, jak program nauczania, przepisy prawne, zestawy ćwiczeń i pytań kontrolnych, a także z wykorzystaniem platformy e-learningowej. Przekazane materiały pomocnicze powinny być tak przygotowane, aby umożliwiły uczestnikom szkolenia pełne opanowanie wiedzy i umiejętności wskazanych w programie.
Sposób realizacji materiału z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy powinien być dokładnie przedstawiony w programie samokształcenia kierowanego zawierającym:
- problematykę szkolenia ze wskazaniem zakresu materiału, który uczestnicy muszą przyswoić,
- przewidywaną na konsultacje liczbę godzin adekwatną dla określonej grupy pracowniczej.
Szkolenie BHP realizowane w tej formie zawsze musi być zakończone egzaminem sprawdzającym wiedzę uczestników.
Jakie grupy zawodowe mogą być szkolone tą metodą?
Samokształcenie kierowane to forma szkolenia właściwa dla niemal wszystkich grup zawodowych, jednak z wyłączeniem osób na stanowiskach robotniczych i osób kierowanych na szkolenie wstępne, a także tych odbywających instruktaż stanowiskowy.
Zgodnie z Rozporządzeniem uczestnikami takiej formy szkolenia mogą więc być:
- pracodawcy i osoby kierujące pracownikami,
- pracownicy inżynieryjno-techniczni,
- pracownicy administracyjno-biurowi,
- pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy, a także osoby wykonujące zadania tej służby,
- pracownicy, „których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy”.
Jakie są korzyści z samokształcenia kierowanego?
Pracodawcy coraz częściej korzystają z możliwości organizowania szkolenia w formie samokształcenia kierowanego. Wynika to z tego, że ta forma zapewnia efekty porównywalne z tymi osiąganymi poprzez uczenie tradycyjne, ale przy stosunkowo niższych nakładach finansowych. Ze względu na korzystanie z platformy e-learningowej możliwe jest przeszkolenie nawet dużej grupy pracowników w dość krótkim czasie. Samokształcenie kierowane jest formą szkolenia znacznie mniej wymagającą pod względem organizacyjnym aniżeli tradycyjne metody, które wiążą się z koniecznością ustalania terminu i wynajmu sali. Ze względu na możliwość odbywania nauki w dowolnym czasie i miejscu, samokształcenie kierowane w mniejszym stopniu dezorganizuje plan pracy w związku z nieobecnością pracownika, mimo że korzystanie z formy e-learningowej również odbywa się w godzinach pracy.
Fragment komentarza Kazimierza Kościukiewicza opublikowanego w Serwisie BHP.
Zgodnie z § 1a r.s.b.h.p., przez pojęcie: instruktażu – rozumie się formę szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż dwie godziny lekcyjne, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności dotyczących wykonywania pracy i zachowania się w zakładzie pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy; przez pojęcie kursu – rozumie się formę szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż piętnaście godzin lekcyjnych, składającego się z zajęć teoretycznych i praktycznych, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; przez pojęcie samokształcenia kierowanego – rozumie się formę szkolenia umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia, szczególnie przy zastosowaniu poczty, internetu, przy jednoczesnym zapewnieniu konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców; przez pojęcie seminarium – rozumie się formę szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż pięć godzin lekcyjnych, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy przeprowadza się (§ 6 r.s.b.h.p.) jako szkolenie wstępne i szkolenie okresowe. Szkolenie wstępne jako instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy dla wszystkich pracowników – powinno być przeprowadzone (§ 10-11 r.s.b.h.p.) przed dopuszczeniem pracowników do pracy. Szkolenie okresowe przeprowadza się w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego (§ 15 r.s.b.h.p.): pracodawców oraz osób kierujących pracownikami (w tym kierowników, mistrzów i brygadzistów) – pierwsze w okresie do sześciu miesięcy od rozpoczęcia pracy i kolejne powtarzane, co pięć lat; pracowników inżynieryjno-technicznych (w tym projektantów, konstruktorów maszyn i innych urządzeń technicznych), technologów i organizatorów produkcji, pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz innych osób wykonujących zadania tej służby – pierwsze w okresie dwunastu miesięcy od rozpoczęcia pracy i kolejne powtarzalne nie rzadziej niż raz na pięć lat; pracowników administracyjno-biurowych oraz innych pracowników, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy – pierwsze w okresie do dwunastu miesięcy od rozpoczęcia pracy i kolejne powtarzalne nie rzadziej niż raz na sześć lat. Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych powinno być przeprowadzone w formie instruktażu (§ 15 r.s.b.h.p.) – pierwsze w okresie do dwunastu miesięcy od rozpoczęcia pracy i kolejne nie rzadziej niż raz na trzy lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne – nie rzadziej niż raz w roku. Częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego pracowników zatrudnionych na określonych stanowiskach ustala pracodawca (§ 15 ust. 3 r.s.b.h.p.), po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki wykonywania prac na tych stanowiskach, a także stosując się do granicznych terminów szkolenia oraz wzorcowych programów szkolenia określonych w r.s.b.h.p.
