Czy szkolenie BHP jest obowiązkowe na umowie zleceniu?

Odpowiadamy na zagadnienie umowa zlecenia a obowiązek szkolenia z bezpieczeństwa i higieny pracy.

Czy zatrudniając pracownika w oparciu o umowę zlecenia to również musimy go przeszkolić z zakresu bhp? Powszechnie przyjmuje się, że zleceniodawca nie ma obowiązku szkolić w zakresie bhp zleceniobiorcy. Zgodnie z przepisami przyjmuje się, że do zatrudnienia pracownika dochodzi przy podpisaniu umowy o pracę ale również w trybach takich jak powołanie, wybór, mianowanie czy spółdzielcza umowa o pracę (art. 68-72, art. 73-75, art. 76 i art. 77 Kodeksu Pracy). Umowa zlecenia zaś jest typową umową cywilnoprawną uregulowaną w polskim Kodeksie cywilnym.  Niestety sprawa nie jest tak jednoznaczna i oczywista, w niektórych sytuacjach szkolenie wstępne w zakresie bhp przy podpisaniu umowy zleceni będzie wymagane.

Szkolenie BHP na umowie zleceniu – kiedy jest wymagane?

Jak zatem wygląda praktyka, kiedy powinienem przeszkolić zleceniobiorcę w zakresie bhp a w jakim przypadku mogę tego zaniechać nie narażając się niedopełnienie obowiązków i związane z tym sankcje prawne. Pracodawcy na postawie art. 304 § 1 Kodeksu pracy są zobowiązani do zapewnienia zleceniobiorcom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym do pracy. Oznacza to iż, jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.  Zleceniodawca powinien w takim przypadku wymagać od zleceniobiorcy poddania się szkoleniu w zakresie BHP, a także badaniu lekarskiemu. Sam zaś zleceniobiorca wykonując zlecenie w miejscu wyznaczonym i nadzorowanym przez zleceniodawce, narzędziami zleceniodawcy, zobowiązany jest przestrzegać zasad BHP.

Stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektora Pracy w sprawie szkolenia bhp i badań lekarskich przy umowie zleceniu

“(…) Jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. Wówczas osoba ta ma na podstawie art. 211 Kodeksu pracy obowiązek odbyć szkolenie i poddać się badaniom lekarskim. (…)”

Potwierdzeniem dla zleceniodawców w rozumieniu przepisów może być stanowisko Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 roku (sygn. akt III AUa 935/12) stwierdził co następuje:

umowa zlecenie umożliwia zlecającemu i wykonawcy ustalenie miejsca i czasu wykonywania pracy, niemniej jednak nakłada na tego pierwszego obowiązki związane z zapewnieniem higienicznych i bezpiecznych warunków pracy. W związku z powyższym, w praktyce część zleceniodawców decyduje się nie tylko na oddelegowanie zleceniobiorców na szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, ale również wysyła ich na wstępne badania. W ten sposób unikają oni ewentualnego oskarżenia o niedopełnienie swoich obowiązków.

Sposób na rozwiązanie problematycznej kwestii szkolenia bhp przy umowie zlecenia

Rozwiązaniem kwestii szkolenia bhp przez strony podpisujące umowę cywilnoprawną taką jak umowa zlecenie może być zamieszczenie stosownego zapisu w treści umowy. To właśnie w umowie zlecenia zleceniodawca i zleceniobiorca powinni określić wszystkie kwestie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Bezsprzecznie takim zapisie powinni pamiętać przede wszystkim pracodawcy, ponieważ w przypadku gdy obowiązek ten nie będzie realizowany w właściwy sposób, to stroną odpowiedzialną będzie właśnie zleceniodawca. W umowie strony powinny zamieścić także stosowane zapisy dotyczące kwestii pokrycia kosztów zarówno szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, jak również badań wstępnych.  Oczywiście w tej kwestii nie przepisy nie wskazują, kto powinien ponieść ów koszt. Szkolenie bhp może finansować w całości zlecający, zleceniobiorca, poniesione koszty mogą być również rozłożone po równo na każdą z zainteresowanych stron.

Czy warto zaniechać szkolenia bhp przy umowie zlecenia?

Biorąc pod uwagę konsekwencje braku szkolenia w przypadku powstania wypadku czy szkody absolutnie nie warto. Sam koszt szkolenia wstępnego bhp jest bardzo niski w porównaniu z ryzykiem oraz ewentualnymi stratami związanymi z odpowiedzialnością w zakresie bhp. Chociaż może się wydawać, że szkolenie BHP nie zawsze jest obowiązkowe, absolutnie zawsze warto je przeprowadzić. Nie jest tu tylko kwestia potencjalnych strat finansowych związanych np. z wypłatą odszkodowań – chodzi o zdrowie i życie. Wstępne szkolenie BHP jest szczególnie potrzebne, ponieważ sytuacje kryzysowe zawsze mają miejsce nagle i bez zapowiedzi, a potem jest już za późno. Warto zawsze minimalnie wpisać klauzulę o obowiązku poddania się zleceniobiorcy przeszkoleniu do umowy zlecenia. Zagwarantować jej wykonanie można poprzez zastrzeżenie, iż w innym przypadku obowiązywać będzie zleceniobiorcę kara pieniężna lub natychmiastowe rozwiązanie umowy. Należy jednak pamiętać, że jeżeli kara będzie nieproporcjonalnie surowa, zleceniobiorca z łatwością obroni się przez jej otrzymaniem, a sąd uzna tę część umowy za nieważną.