Badania i pomiary oświetlenia w świetle obowiązujących norm i metodologii.
Metodologia pomiarów oświetlenia oraz wymagania dla poszczególnych stanowisk pracy i pomieszczeń są zawarte, nie wzbudza wątpliwości specjalistów gdyż jest dokładnie sprecyzowana w obowiązujących Polskich Normach. W tym zakresie ważniejszym dokumentem jest normatyw PN-EN 12464-1. Choć w literaturze związanej z unifikacją normatywów wyczytamy, iż stosowanie norm jest zarówno dobrowolne, to w pewnych przypadkach ich zapisy stają się obowiązującym prawem. Jeśli norma jest powołana przytoczona w przepisach prawnych, wówczas powstaje obowiązek jej stosowania a tylko w pozostałych przypadkach jest to dobrowolne działanie. W kwestii oświetlenia mają zastosowanie przepisy dotyczące BHP, szczególnie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28. sierpnia 2003 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
§26.1 pkt. 2 „Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.”
Poniżej prezentujemy przegląd najważniejszych norm związanych z oświetleniem, a których stosowanie jest obligatoryjne, zarówno przez projektantów jak i końcowych użytkowników instalacji oświetleniowych stosowanych w miejscach pracy oraz w przestrzeni publicznej.
Światło dzienne – wymagania i normatyw
PN-71/B-02380 Oświetlenie wnętrz światłem dziennym. Warunki ogólne.
Światło sztuczne – obowiązujące normy
PN-EN 12464-1 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
PN-EN 12464-2 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz.
PN-89/E-04040.03 „Pomiary fotometryczne i radiometryczne. Pomiar natężenia oświetlenia”
PN-89/E-04040.04 „Pomiary fotometryczne i radiometryczne. Pomiar luminancji”
PN-89/E-04040.05 „Pomiary fotometryczne i radiometryczne. Pomiary współczynników odbicia, przepuszczania i luminancji”
Jak interpretować wyniki pomiarów oświetlenia
Bez wątpliwości wiemy, że niezbędne jest wykonywanie pomiarów oświetlenia. Powstaje jednak wątpliwość jak interpretować wyniki pomiarów oświetlenia. Na co zwrócić uwagę, co powinien zawierać protokół aby był akceptowany przez organy nadzorujące środowisko pracy takie jak Państwowa Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna. W jaki sposób udokumentować bananie aby nie ściągnąć na siebie odpowiedzialności za niedostosowanie warunków pracy, czy odpowiedzialności np. za pogarszający się wzrok pracownika. Dokonując interpretacji wyników pomiarów oświetlenia wymaga się stosowania najnowszych norm, należy jednak wziąć pod uwagę unikalne zapisy starszych wydań norm związanych z oświetleniem. Norma wycofana jest nadal normą obowiązująca, jednakże została zastąpiona przez normę nowocześniejszą. Taką interpretację stosuje PKN (Polski Komitet Normalizacji)
„Wycofania normy nie można utożsamiać z unieważnieniem normy, które było działaniem właściwym jedynie dla poprzedniego systemu normalizacji.” „Zbiór norm wycofanych nie jest zbiorem norm, których stosowanie jest zakazane.”
Prawdziwe problemy interpretacyjne pojawiają się w sytuacjach, gdy żadna norma nie określa parametrów oświetlenia dla danego stanowiska pracy. W takiej sytuacji niezbędne staje się obliczenie stopnia trudności pracy wzrokowej oraz wielkości pozornej szczegółu pracy wzrokowej i na tej podstawie określenie parametrów oświetlenia dla danego stanowiska pracy. Bardzo dużo norm w zbiorze PKN nadal pozostaje bez bezsprzecznego tłumaczenia, a zapisy dostępną są jedynie w wersji oryginalnej. Wówczas, na podstawie art. 5, ust. 4 Ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji. „Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim„
Pomiary oświetlenia powinny być wykonywane na każdym stanowisku pracy oraz w pomieszczeniach oświatowych i służby zdrowia.
Pomiary oświetlenia wykonuje się w placówkach edukacyjnych, takich jak:
żłobki,
przedszkola,
szkoły,
uczelnie,
pracownie dydaktyczne.
Zakładach przemysłowych i rzemieślniczych, fabrykach.
Obiektach handlowych, takich jak:
sklepy,
galerie handlowe.
Gastronomicznych, takich jak:
restauracje,
bary,
buby,
itp.
Obiektach użyteczności publicznej, takich jak:
muzea,
kina,
teatry.
baseny,
hale sportowe,
pływalnie,
siłownie,
parkingi
itd.
W biurach.
Dobre oświetlenie sprzyja wydajności pracy, zabezpiecza przed wypadkami w pracy, minimalizuje ilość popełnianych błędów, zwiększa komfort pracy.
Procedura pomiaru oświetlenia
Na procedurę pomiaru natężenia oświetlenia składa się szereg czynności przygotowawczych, a sam pomiar natężenia oświetlenia jest zwieńczeniem czynności poprzedzających.
Dokumentacja miejsca pomiarów oświetlenia
Pierwszym krokiem jest sporządzenie dokumentacji opisowej i fotograficznej poddanych ocenie stanowisk pracy, lub pomieszczeń. Składa się na nią, w zależności od potrzeb i przeznaczenia wyników pomiarów, dokumentacja fotograficzna i opisowa.
Dokumentacja opisowa oświetlenia stanowiska pracy
W skład dokumentacji opisowej wchodzi opis rodzajów źródeł światła, ich parametrów, wykonywanych czynności itd., identyfikacja miejsc pomiarowych, określenie płaszczyzn roboczych, oraz dla których stanowisk pracy będzie wykonywany pomiar natężenia oświetlenia w jednym polu zadania wzrokowego, a dla których w kilku. Następnie dokonuje się identyfikacji pól bezpośredniego otoczenia i tła.
Obowiązująca norma PN-EN 12464-1 nie zawsze udziela odpowiedzi na pytanie o natężenie oświetlenia dla danego stanowiska pracy, albo pomieszczenia. W takiej sytuacji konieczne jest oszacowanie stopnia trudności pracy wzrokowej oraz wielkości pozornej szczegółu pracy wzrokowej i na tej podstawie określenie wymagań dla danego stanowiska pracy, lub odwołanie się do wycofanych norm oświetleniowych.
Na podstawie dokumentacji opisowej określa się wymagania oświetlenia dla danego stanowiska pracy. Wiąże się to z obniżeniem, albo podwyższeniem normatywu.
Dokumentacja fotograficzna
Dokumentacja fotograficzna ułatwia identyfikację zbadanych stanowisk pracy i jednocześnie wskazuje problemy z oświetleniem (niedoświetlenie, olśnienie itd.). Jest pomocna przy omawianiu wyników pomiarów.
Szkice pomieszczeń
Bardzo często także wykonywany jest szkic pomieszczeń z zaznaczeniem stanowisk pracy, a niekiedy również punktów pomiarowych.
Wyświecenie – co to jest?
Na około 30 minut, do godziny włącza się wszystkie źródła światła, przed rozpoczęciem pomiarów, w celu ich wyświecenia. Ma to znaczenie dla oceny, jakości i stanu źródeł światła, oraz wpływa na ich jasność. Wymóg metodologiczny.
Pomiar oświetlenia
Wykonanie pomiarów natężenia oświetlenia w wyznaczonych punktach pomiarowych dla pomieszczenia lub na stanowiskach pracy.
Wykonywane są zasadniczo w trzech kategoriach: pomiary oświetlenia ogólnego, pomiary oświetlenia awaryjnego oraz pomiary oświetlenia na stanowisku pracy.
Niedostateczna ilość światła na stanowisku pracy może doprowadzić do spadku koncentracji, zmniejszenia efektywności w pracy.
Do dokładnego pomiaru wartości natężenia oświetlenia służy miernik nazywany luksomierzem.
Całkowita moc światła między źródłem światła a oświetlanym przez niego obszarem jest mierzona za pomocą jednostki lux (lx).
Natężenie oświetlenia wynosi dokładnie jeden lux, gdy światło o mocy 1 lumen (lm) równomiernie oświetla powierzchnię jednego metra kwadratowego.
Pomiary oświetleniowe stanowią jeden z etapów weryfikacji oświetlenia wnętrz i powinny być odniesione do jakiejkolwiek posiadanej przez użytkownika obiektu dokumentacji projektowej oświetlenia.
Pomiary oświetleniowe, należy wykonywać okresowo zgodnie z wymaganiami przepisów BHP
Protokół z pomiarów oświetlenia – co zawiera
Każda inwestycja instalacji oświetleniowej musi zakończyć się wypisaniem odpowiedniego protokołu. Bez problemu również można znaleźć w Internecie wzory takich protokołów. Należy jednakże pamiętać, iż są to tylko wzory i należy je zaadaptować na własny użytek.
Identyczna sytuacja jest jeśli chodzi o protokół sporządzany z pomiaru oświetlenia. Kwestiami spornymi jest tylko fakt, kto może dokonywać pomiarów oświetlenia i jakimi metodami należy je wykonywać.
Protokół pomiaru oświetlenia powinien zawierać pomiary natężenia oświetlenia Esr, wartość oświetlenia mierzoną według normy Epn, wskaźnik oddawania barw w pomieszczeniach Ra, obliczony wskaźnik olśnienia UGR˪, minimalne natężenie oświetlenia Emin, wyliczone poszczególne współczynniki, ocenę zgodności oświetlenia z PN, świadectwo wzorcowania przyrządów jakimi zostały wykonane poszczególne pomiary, jak i również wnioski i wszystkie zalecenia dotyczące bezpośrednio uzyskanych pomiarów oświetlenia.
Z reguły najpierw wykonywany jest tego rodzaju protokół ręcznie, a następnie wprowadzany do komputera. Istnieje bowiem już cała masa najróżniejszych programów komputerowych, które wspomagają tworzenie protokołów. Wystarczy tylko wprowadzić uzyskane w trakcie pomiarów dane w odpowiednie rubryki i komputer jest w stanie już samodzielnie sobie z nimi poradzić.
Każdy protokół, który jest przekazywany właścicielowi obiektu musi zawierać podpis i pieczątkę osoby wykonującej pomiary. W innym wypadku taki protokół jest zupełnie nie przydatny do niczego.
Jakie wymagania powinno spełniać oświetlenie w szkole?
Oświetlenie w szkole odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu odpowiednich warunków pracy i nauki dla uczniów oraz personelu szkolnego. Oto 10 najważniejszych wymagań, jakie powinno spełniać oświetlenie w szkole:
Intensywność oświetlenia: Odpowiednia ilość światła jest niezbędna do zapewnienia dobrej widoczności i komfortu wzrokowego. Szkoły powinny stosować normy dotyczące minimalnej intensywności oświetlenia w różnych strefach, takich jak klasy, korytarze czy biblioteki.
Jednolitość oświetlenia: Oświetlenie powinno być równomierne i nie powinno tworzyć dużych różnic w natężeniu światła na różnych obszarach. Brak jednolitości może prowadzić do zmęczenia wzroku i trudności w koncentracji.
Temperatura barwowa: Wybór odpowiedniej temperatury barwowej ma istotne znaczenie dla atmosfery w szkole. Zalecane są ciepłe lub neutralne temperatury barwowe, które są bardziej przyjazne dla oczu i tworzą przyjemną atmosferę.
Eliminacja efektu migotania: Oświetlenie powinno być pozbawione migotania, które może powodować zmęczenie wzroku i negatywnie wpływać na koncentrację. Szkoły powinny korzystać z oświetlenia o stałym źródle światła lub stosować odpowiednie filtry i oprawy.
Odpowiedni wskaźnik oddawania barw (CRI): Wskaźnik CRI określa, jak dokładnie źródło światła oddaje kolory obiektów. W szkołach zaleca się stosowanie oświetlenia o wysokim wskaźniku CRI, aby zapewnić prawidłowe rozpoznawanie kolorów i odcieni.
Redukcja olśnienia: Oświetlenie powinno być projektowane w taki sposób, aby minimalizować olśnienie, które może prowadzić do dyskomfortu wzrokowego i utrudniać widzenie tablicy czy ekranów.
Efektywność energetyczna: Oświetlenie w szkole powinno być energooszczędne i zgodne z aktualnymi normami dotyczącymi efektywności energetycznej. Stosowanie energooszczędnych żarówek, świetlówek fluorescencyjnych czy LED pomoże obniżyć koszty eksploatacji i korzystnie wpłynie na środowisko. Wystarczy wymienić źródło światłach w oprawach takich jak lampy wiszące, oświetlenie sufitowe czy żyrandole.
Co to jest intensywność oświetlenia?
Intensywność oświetlenia odnosi się do ilości światła padającego na daną powierzchnię lub obszar. Mierzy się ją w jednostkach zwanymi luksami (lx) lub stopniami świetlnymi (cd/m²). Im wyższa wartość intensywności oświetlenia, tym jaśniejsze jest oświetlenie na danej powierzchni.
Intensywność oświetlenia jest kluczowym czynnikiem wpływającym na jakość widzenia, komfort wzrokowy i wydajność w różnych zastosowaniach, w tym również w szkołach. Odpowiednia intensywność oświetlenia jest istotna zarówno dla uczniów, nauczycieli, jak i personelu administracyjnego.
W przypadku szkół, odpowiednia intensywność oświetlenia ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia optymalnych warunków nauki. Zbyt słabe oświetlenie może prowadzić do zmęczenia wzroku, trudności w czytaniu i zrozumieniu treści oraz obniżonej koncentracji. Z kolei zbyt silne oświetlenie może powodować olśnienie, które jest uciążliwe dla oczu i utrudnia widzenie.
Normy dotyczące minimalnej intensywności oświetlenia w szkołach zależą od konkretnych pomieszczeń. Na przykład, typowe zalecenia mówią o intensywności oświetlenia na poziomie około 300-500 luksów dla sal lekcyjnych, 200-300 luksów dla korytarzy i 500-750 luksów dla bibliotek czy laboratoriów.
Odpowiednie oświetlenie, które zapewnia właściwą intensywność, może poprawić warunki nauki, zwiększyć koncentrację, zmniejszyć zmęczenie wzroku i przyczynić się do ogólnego komfortu i efektywności w szkole.
Co to jest jednolitość oświetlenia?
Jednolitość oświetlenia odnosi się do równomiernej dystrybucji światła na danej powierzchni lub obszarze. Oznacza to, że żadna część obszaru nie powinna być zbyt jasna ani zbyt ciemna w porównaniu z resztą.
W przypadku oświetlenia w szkołach, jednolitość oświetlenia jest bardzo istotna. Gwarantuje ona równomierne oświetlenie w różnych strefach, takich jak klasy, korytarze, sale gimnastyczne czy biblioteki. Brak jednolitości może prowadzić do różnic w natężeniu światła na różnych obszarach, co może powodować dyskomfort wzrokowy, zmęczenie wzroku, trudności w czytaniu i utrudniać koncentrację.
Nierównomierne oświetlenie może również wpływać na percepcję kolorów i utrudniać rozpoznawanie szczegółów. Na przykład, gdy część klasy jest zbyt jasno oświetlona, a inna zbyt ciemna, uczniowie mogą mieć trudności w czytaniu z tablicy lub rozwiązywaniu zadań.
Dlatego projektując oświetlenie w szkole, ważne jest zapewnienie równomiernej dystrybucji światła na wszystkich obszarach. Można to osiągnąć poprzez odpowiednie rozmieszczenie źródeł światła, zastosowanie równomiernie rozłożonych opraw oświetleniowych, a także właściwe rozplanowanie układu pomieszczeń.
Jednolitość oświetlenia przyczynia się do komfortu wzrokowego, poprawia czytelność i zapewnia optymalne warunki nauki. Uczniowie i nauczyciele mogą skupić się na zadaniach bez rozproszenia uwagi na niejednolite oświetlenie, co pozytywnie wpływa na efektywność i doświadczenie edukacyjne.
Co to jest temperatura barwowa?
Temperatura barwowa odnosi się do jakości światła emitowanego przez źródło światła i określa charakterystykę koloru światła. Mierzy się ją w kelwinach (K). W przypadku oświetlenia, temperatura barwowa informuje nas, czy światło jest ciepłe czy zimne wizualnie.
Skala temperatury barwowej jest oparta na skali absolutnej, która zaczyna się od zera bezwzględnego, czyli -273,15 stopni Celsjusza. Im wyższa temperatura barwowa, tym światło jest bardziej zimne, a im niższa, tym jest bardziej ciepłe.
W kontekście oświetlenia w szkołach, wybór odpowiedniej temperatury barwowej ma istotne znaczenie dla atmosfery wewnątrz sal lekcyjnych i innych pomieszczeń.
Oświetlenie o ciepłej temperaturze barwowej (niskiej wartości kelwinów, np. 2700-3000 K) ma żółtawy odcień i jest bardziej zbliżone do tradycyjnego oświetlenia żarowego. Tworzy przyjemną i relaksującą atmosferę, często kojarzoną z ciepłem i komfortem. Takie oświetlenie może być stosowane w miejscach, gdzie ważna jest atmosfera sprzyjająca relaksowi i koncentracji, takich jak biblioteki czy kąciki czytelnicze.
Z kolei oświetlenie o zimnej temperaturze barwowej (wysoka wartość kelwinów, np. 5000-6500 K) ma niebieskawo-białawy odcień i jest bardziej zbliżone do światła naturalnego w dzień. Tworzy jasną i pobudzającą atmosferę, która może wpływać na czujność i koncentrację. Takie oświetlenie może być stosowane w miejscach, gdzie potrzebna jest dobra widoczność i skupienie uwagi, na przykład w salach lekcyjnych czy laboratoriach.
Odpowiednia temperatura barwowa oświetlenia może wpływać na samopoczucie, komfort wzrokowy i wydajność w środowisku szkolnym. Ważne jest dopasowanie temperatury barwowej do konkretnych zastosowań i preferencji, aby stworzyć odpowiednią atmosferę sprzyjającą nauce i koncentracji.
Co to jest efekt migotania?
Efekt migotania odnosi się do percepcji niestabilnego lub pulsującego światła, które może występować przy niektórych źródłach światła lub przy nieprawidłowym sterowaniu oświetleniem. Jest to wynik szybkich i powtarzających się zmian w natężeniu światła, które są zbyt szybkie, aby były zauważalne dla ludzkiego oka, ale wystarczająco długie, aby wpływać na percepcję.
Efekt migotania może mieć negatywny wpływ na komfort wzrokowy i ogólne samopoczucie. W niektórych przypadkach może prowadzić do zmęczenia wzroku, bólu głowy, trudności w koncentracji, a nawet do wystąpienia nieprzyjemnych objawów, takich jak nudności czy zaburzenia równowagi.
Przyczynami efektu migotania mogą być m.in. nieprawidłowo sterowane żarówki, świetlówki fluorescencyjne lub LED, zastosowanie nieodpowiednich sterowników światła, niskie częstotliwości pracy świetlówek fluorescencyjnych, niespójność między źródłem światła a częstotliwością zasilania elektrycznego itp.
Szczególnie istotne jest unikanie efektu migotania w miejscach, gdzie występuje długotrwałe narażenie na światło, takie jak szkoły. Uczniowie i nauczyciele spędzają tam wiele godzin, a nieprawidłowe oświetlenie mogłoby negatywnie wpływać na ich zdrowie i zdolność koncentracji.
Aby zapobiegać efektowi migotania, zaleca się stosowanie odpowiednich źródeł światła, takich jak żarówki, świetlówki fluorescencyjne lub LED, które mają wysoką częstotliwość pracy, eliminującą efekt migotania. Dobrze zaprojektowane i sprawdzone systemy oświetleniowe, zgodne z odpowiednimi normami i przepisami, powinny minimalizować ryzyko wystąpienia efektu migotania.
W przypadku podejrzeń o występowanie efektu migotania, zaleca się skonsultowanie się z profesjonalistą od oświetlenia lub technikiem, którzy mogą ocenić i dostosować oświetlenie w celu minimalizacji efektu migotania i zapewnienia optymalnych warunków oświetleniowych.
Co to jest wskaźnik oddawania barw (CRI)?
Wskaźnik oddawania barw (CRI) to miara, która określa zdolność źródła światła do realistycznego oddawania kolorów obiektów w porównaniu z referencyjnym źródłem światła. CRI ocenia, jak wiernie źródło światła odtwarza kolory w porównaniu z idealnym źródłem światła o temperaturze barwowej referencyjnej.
Skala CRI jest wyrażana w zakresie od 0 do 100, gdzie 100 oznacza, że źródło światła oddaje kolory obiektów w sposób najbardziej zbliżony do referencyjnego źródła światła. Im wyższa wartość CRI, tym bardziej wierniejsze odwzorowanie kolorów.
W przypadku oświetlenia w szkołach, wysoki wskaźnik oddawania barw jest istotny, ponieważ zapewnia realistyczną percepcję kolorów, co ma znaczenie dla skupienia uwagi, nauki i ogólnego doświadczenia wizualnego uczniów. Odpowiednio oddane kolory ułatwiają rozróżnianie szczegółów, czytanie, rozwiązywanie zadań i ocenianie obiektów w środowisku szkolnym.
Wartość CRI może się różnić w zależności od rodzaju źródła światła. Na przykład, tradycyjne żarówki mają zazwyczaj wysoki wskaźnik CRI, co sprawia, że oddają kolory w sposób naturalny. Niektóre technologie oświetleniowe, takie jak świetlówki fluorescencyjne czy niektóre typy diod LED, mogą mieć niższe wskaźniki CRI, co może prowadzić do pewnej utraty jakości w odwzorowaniu kolorów.
W przypadku oświetlenia w szkołach zaleca się wybieranie źródeł światła o wysokim wskaźniku oddawania barw (preferowane są wartości CRI powyżej 80 lub 90). Odpowiednie dobranie źródeł światła, które mają wysoką jakość oddawania barw, przyczynia się do lepszej percepcji kolorów, komfortu wzrokowego i ogólnej jakości oświetlenia w szkole.
Co to jest redukcja olśnienia?
Redukcja olśnienia odnosi się do procesu zmniejszania lub eliminowania nadmiernego światła odbijającego się od powierzchni, które może powodować dyskomfort wzrokowy lub utrudniać widzenie. Olśnienie występuje, gdy światło odbite od jasnej powierzchni, takiej jak ściany, podłogi, biurka lub ekranu komputera, wpada do naszych oczu, powodując oślepiające efekty.
W przypadku oświetlenia w szkołach, redukcja olśnienia jest ważnym czynnikiem, aby zapewnić odpowiednie warunki widzenia i komfort wzrokowy dla uczniów i nauczycieli. Nadmierne olśnienie może prowadzić do trudności w skupieniu uwagi, zmęczenia wzroku, obniżenia wydajności i ogólnego dyskomfortu.
Istnieje kilka sposobów redukcji olśnienia w środowisku szkolnym:
Prawidłowe rozmieszczenie źródeł światła: Ważne jest, aby źródła światła były odpowiednio umieszczone i skierowane w taki sposób, aby minimalizować odbicia od jasnych powierzchni. Unika się umieszczania źródeł światła w miejscach, gdzie mogą bezpośrednio świecić w oczy.
Zastosowanie matowych powierzchni: Wykorzystanie matowych powierzchni na ścianach, podłogach i meblach może zmniejszyć odblaski i rozproszyć światło, co przyczynia się do redukcji olśnienia.
Odpowiednie rolety i żaluzje: Zastosowanie rolet lub żaluzji pozwala na kontrolowanie ilości wpadającego do pomieszczenia światła słonecznego. Można je dostosować w taki sposób, aby minimalizować odblaski na ekranach komputerów lub tablicach.
Filtry przeciwsłoneczne: W przypadku okien, zastosowanie filtrów przeciwsłonecznych lub specjalnych folii może pomóc w ograniczeniu ilości światła słonecznego wpadającego do wnętrza i tym samym zmniejszyć olśnienie.
Dobrze zaprojektowane oświetlenie sztuczne: Projektując oświetlenie szkolne, warto wybrać odpowiednie oprawy oświetleniowe, które minimalizują olśnienie i równomiernie rozprowadzają światło na obszarze docelowym.
Redukcja olśnienia jest istotna dla stworzenia przyjemnego, komfortowego i funkcjonalnego środowiska szkolnego. Dobre oświetlenie, zminimalizowane odblaski i właściwa kontrola światła pomagają uczniom i nauczycielom w skupieniu uwagi, pracy na ekranach i ogólnym do
Co to jest efektywność energetyczna?
Efektywność energetyczna odnosi się do stosunku pomiędzy wykorzystaną ilością energii a uzyskanymi rezultatami lub usługami. Oznacza to, jak dobrze dany system, urządzenie lub proces przekształca dostarczoną energię na pożądane efekty, minimalizując jednocześnie straty energetyczne.
W kontekście oświetlenia, efektywność energetyczna odnosi się do stosunku ilości światła (lumenów) emitowanego przez źródło światła do ilości zużywanej energii (watów). Im wyższa jest efektywność energetyczna źródła światła, tym więcej światła jest produkowane przy mniejszym zużyciu energii.
W przypadku szkół, wysoka efektywność energetyczna oświetlenia jest ważna z kilku powodów:
Oszczędność energii: Efektywne oświetlenie zużywa mniej energii elektrycznej, co przekłada się na obniżone koszty energii elektrycznej dla szkoły. Jest to szczególnie istotne, biorąc pod uwagę, że oświetlenie jest jednym z głównych elementów zużywających energię w budynkach.
Zrównoważony rozwój: Efektywne oświetlenie przyczynia się do zmniejszenia zużycia energii i redukcji emisji gazów cieplarnianych, co ma pozytywny wpływ na środowisko. Szkoły, które dążą do zrównoważonego rozwoju, często starają się wprowadzać energooszczędne rozwiązania, takie jak efektywne oświetlenie.
Komfort i wydajność: Efektywne oświetlenie może poprawić komfort wzrokowy uczniów i nauczycieli, zapewniając odpowiednie natężenie światła i równomierne rozprowadzenie światła w pomieszczeniach szkolnych. Odpowiednie oświetlenie wpływa na koncentrację, czytanie, pisanie i ogólną wydajność w nauce.
W celu osiągnięcia większej efektywności energetycznej w oświetleniu, można zastosować kilka strategii, takich jak:
Wybór energooszczędnych źródeł światła, na przykład energooszczędnych lamp LED, które mają wysoką efektywność świetlną i długą żywotność.
Wykorzystanie czujników ruchu i fotokomórek do automatycznego wyłączania lub regulowania oświetlenia w pomieszczeniach, które nie są w użyciu.
Używanie sterowników oświetleniowych, które pozwalają na regulację natężenia
Najnowsze przepisy z 2024r. zamiennie do telepracy wprowadziły definicję pracy zdalnej. Polega ona na wykonywaniu zajęcia po za siedzibą zakładu pracy z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy: praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Przy zachowaniu tej definicji możemy mówić o tzw. pracy zdalnej. Rozwiązanie to bardzo szybko zyskało uznanie zarówno ze strony pracodawców jak pracowników i na stałe wpisało się już w nasz system pracy. Chociaż forma świadczenia pracy wydaje się dużo bardziej preferencyjna i niosąca za sobą mniejsze wymagania to jednak praca zdalna nie zwalnia pracodawców z obowiązku przeprowadzenia szkolenia BHP swoim pracownikom. Obowiązek ten ma również zastosowanie dla pracowników, którzy swoje czynności służbowe wykonują zdalnie. (więcej…)
Praca z komputerem, przy monitorze ekranowym – czy mogą wystąpić warunki szkodliwe i uciążliwe?
Stanowisko pracy biurowej wyposażone w monitor ekranowy generuje pewne dla zdrowia, które zawsze powinny być jasno opisane i wskazane w ocenie ryzyka zawodowego. Oddziaływanie monitora ekranowego na pracownika może być tak duże, iż praca biurowa może być zakwalifikowana jako uciążliwa a nawet jako praca w warunkach szkodliwych. Dlatego tak istotne jest aby pracodawca przeprowadził ocenę stanowiska pracy, przenalizował zagrożenia zawodowe – dokonał oceny ryzyka zawodowego i wreszcie zapewnił bezpieczeństwo oraz wygodę jego użytkowania stanowiska komputerowego, spełnił określone wymagania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących pracy przy monitorze ekranowym powyżej 4 godzin, a także podjął przeciwdziałania jeśli wystąpią dodatkowe ryzyka.
Badania naukowe wskazują, że komputery – mimo niewątpliwego usprawnienia pracy, które wniosły – nadużywane, mogą być przyczyną kłopotów zdrowotnych. Praca z nimi niesie za sobą określone zagrożenia (a z nimi ryzyko wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych), które są definiowane przez środowisko pracy (czynniki fizyczne, chemiczne) i sposób wykonywania pracy. Praca z komputerem, przy monitorze ekranowym może nawet zostać zakwalifikowana do pracy w warunkach szkodliwych. W dniu 4 czerwca 2019 r. Sąd Najwyższy wydał wyrok w sprawie o sygn. akt III UK 150/18, w którym odniósł się do kwestii pracy o znacznej szkodliwości i uciążliwości przy elektronicznym monitorze jako pracy w szczególnych warunkach. W judykaturze wyjaśniano, że sama praca przed monitorem kineskopowym (monitor CRT) przed 2009 r. jeszcze nie była pracą w szczególnych warunkach. Zasadnicze znaczenie przy kwalifikowaniu pracy w szczególnych warunkach ma to, czy praca była wykonywana przy obciążeniu wzroku i czy wymagała precyzyjnego widzenia. Obie te cechy powinny wystąpić kumulatywnie.
Ocena warunków pracy
Zgodnie z zapisami Rozporządzenia na stanowiskach wyposażonych w monitory pracodawca musi przeprowadzać oceny warunków pracy w aspekcie:
organizacji stanowisk pracy,
stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy,
obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,
obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi (w tym oświetlenia stanowiska komputerowego) ,
obciążenia psychicznego pracowników wynikającego z organizacji pracy.
Ocenę warunków pracy należy przeprowadzić w szczególności dla nowo utworzonych stanowisk, konieczna jest również po zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk. Po dokonaniu oceny pracodawca powinien podjąć wszelkie działania, które umożliwią usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości.
Czynniki fizyczne i chemiczne w pracy przy monitorze ekranowym
Wśród czynników fizycznych i chemicznych, o których negatywnym wpływie na organizm człowieka należy pamiętać podczas pracy biurowej przy komputerze, należy wymienić:
Promieniowanie cieplne (pochodzące od jednostki centralnej, monitora ekranowego i innych podłączonych do nich urządzeń). Skutkuje podwyższeniem temperatury otoczenia. Następstwem tego jest zmniejszenie wilgotności powietrza, które powinno kształtować się na poziomie co najmniej równym 40% w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi.
Pole elektromagnetyczne pochodzące od monitorów ekranowych, jednak o wyższych wartościach w przypadku starszych monitorów kineskopowych (CRT). Pole elektromagnetyczne powoduje polaryzację napięcia elektrostatycznego między człowiekiem a ekranem. Przy pracy przy monitorze skóra przyciąga naładowane cząsteczki kurzu w takim samym stopniu, jak naładowany elektrycznie ekran. Często prowadzi to do reakcji alergicznych, podrażnienia oczu, a nawet może pogarszać oddychanie.
Czynniki chemiczne, na przykład ozon wydzielający się z pracujących drukarek i kopiarek, będących szkodliwym oraz stosunkowo dokuczliwym problemem. Ozon powoduje wysuszanie błon śluzowych, czego efektem jest drapanie w gardle czy wysuszanie się oka. Ponadto niekorzystnie (dodatnio) jonizuje powietrze w pomieszczeniu, w którym znajduje się urządzenie go wydzielające. Problem w tym zakresie ujawnia się dopiero podczas długotrwałego używania sprzętu wydzielającego ozon.
Oświetlenie – bardzo istotne jest zapewnienie komfortu pracy wzrokowej przez właściwe natężenie oświetlenia i ograniczenie olśnienia bezpośredniego od na przykład okien, w szczególności przez zapewnienie żaluzji lub zasłon w oknach.
Sposób wykonywania pracy – organizacja stanowiska pracy – coraz więcej osób pracujących przy komputerach zgłasza się do lekarzy z różnego rodzaju bólami kręgosłupa i mięśni oraz schorzeniami układu krążenia. Powodem tego może być nieprawidłowe wyposażenie komputerowego stanowiska pracy i ustawienie jego elementów (np. wysokość biurka i siedziska uniemożliwiające naturalne położenie rąk przy obsłudze klawiatury lub niezapewniające odpowiedniej przestrzeni do umieszczenia nóg pod stołem, zbyt nisko postawiony monitor powodujący bóle karku itp.)
Zagrożenia psychospołeczne w pracy przy monitorze ekranowym
Zagrożenia psychospołeczne wynikają ze złego schematu pracy, niewłaściwej organizacji pracy oraz błędów w zarządzaniu, a także ze złego kontekstu społecznego pracy, i mogą mieć negatywne skutki psychologiczne, fizyczne i społeczne. Niektóre przykłady warunków pracy prowadzących do zagrożeń psychospołecznych:
nadmierne obciążenie pracą,
sprzeczne wymagania i brak jasności co do roli,
brak zaangażowania w podejmowanie decyzji, które mają wpływ na pracownika,
brak wpływu na sposób wykonywania pracy,
źle zarządzana zmiana organizacyjna,
niepewność zatrudnienia,
nieskuteczna komunikacja,
brak wsparcia ze strony kierownictwa lub współpracowników,
molestowanie psychologiczne i seksualne oraz trudni klienci, pacjenci, uczniowie itp.
Przy rozważaniu wymagań związanych z pracą ważne jest, aby nie mylić psychospołecznych czynników ryzyka, takich jak nadmierne obciążenie pracą, z warunkami, w których chociaż zadania są stymulujące, a czasem stanowią wyzwanie, istnieje wspierające środowisko pracy, w którym pracownicy mają wystarczającą autonomię oraz są dobrze wyszkoleni i zmotywowani do jak najlepszego wykonywania swoich obowiązków. Dobre środowisko psychospołeczne sprzyja osiąganiu dobrych wyników i rozwojowi osobistemu, a także dobremu samopoczuciu psychicznemu i fizycznemu pracowników.
Należy nadmienić, iż stres nie został zakwalifikowany do grupy czynników szkodliwych. Jednak ze względu na skutki biologiczne powinien być uwzględniany w ocenie ryzyka zawodowego przy pracy wykonywanej na stanowisku pracy wyposażonym w monitor ekranowy.
Ochrona przeciwpożarowa to przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa pożarowego, a w konsekwencji zdrowia i życia pracowników oraz klientów. Dlatego ważne jest zainwestowanie w pełną ochronę przeciwpożarową, która pomaga minimalizować ryzyko wystąpienia pożaru oraz jego skutki. Oczywiście bezsprzeczny jest fakt, że tym samym zapobiegamy stratom oraz spełniamy obowiązki wynikają ze z przepisów zapobiegając przed odpowiedzialnością administracyjną i karną. Choć dla niektórych firm kary to główne powody, dla których wdrażają działania w zakresie ochrony przeciwpożarowej to w efekcie i tak przekłada się to na ogólnie rozumiane bezpieczeństwo wszystkich.
Świadomość zagrożenia pożarem jest niezwykle ważna w większości branż i rodzajów działalności jaką prowadzą firmy. Dzięki niej przedsiębiorstwa mogą przygotować, wdrożenie niezbędnych procedur, , przećwiczyć scenariusze w trakcie szkoleń p.poż., próbnych ewakuacji, które umożliwią skuteczną ochronę ludzkiego zdrowia oraz życia.
Każdy pożar niesie za sobą ogromne straty dlatego inwestycja w pełną ochronę przeciwpożarową i odpowiednie ubezpieczenie mienia firmy to ważna decyzja biznesowa, która może pomóc zminimalizować ryzyko strat i utrzymanie ciągłości działania przedsiębiorstwa. Samodzielne spełnienie wymogów prawnych w zakresie ochrony przeciwpożarowej, bez wsparcia specjalistów czy inspektorów p.poż. może być sporym wyzwaniem. Przed przedsiębiorcą bowiem pozostaje wybór odpowiednich szkoleń, systemów przeciwpożarowych, właściwego oznaczenia dróg ewakuacyjnych, sporządzenia rzetelnej dokumentacji (np. w postaci instrukcji bezpieczeństwa pożarowego) oraz przeprowadzenia audytu ppoż i nie należy tak istotnych elementów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy pozostawiać przypadkowi.
Czym jest ochrona przeciwpożarowa w firmie?
Na czym polega ochrona przeciwpożarowa, jak rozumieć wymogi:
obowiązku przygotowania i zaimplementowania odpowiednich systemów przeciwpożarowych,
konieczności wdrożenia procedur, które będą miały zastosowanie w przypadku pojawienia się zagrożenia pożarowego,
obowiązku wykonywania właściwych szkoleń z zakresu tej tematyki,
zachowania środków ostrożności – zarówno przez kierownictwo, jak i pracowników przedsiębiorstwa,
przygotowania zasad, jakimi muszą kierować się pracownicy znajdujący się na terenie zakładu.
Wdrożenie pełnej ochrony przeciwpożarowa to nic innego jak zapewnienie kompleksowego, zintegrowanego podejścia do minimalizowania ryzyka powstania pożaru w firmie. Zgodnie z Ustawą o ochronie przeciwpożarowej, ochrona obejmuje trzy kategorie działań, czyli:
zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia poprzez m.in. montaż systemów gaśniczych i alarmów przeciwpożarowych, regularne przeglądy i szkolenia pracowników, a także kontrolowanie i usuwanie źródeł zagrożeń;
zapewnianie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia oraz ochrona ludności poprzez m.in. odpowiednie wyposażenie i szkolenia jednostek ochrony przeciwpożarowej, a także utrzymywanie stałej gotowości do działań ratowniczych;
prowadzenie działań ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej, w tym gaszenie pożarów, ewakuację ludzi i zwierząt, oczyszczanie terenów z zanieczyszczeń oraz udzielanie pomocy medycznej poszkodowanym. Wszystkie te działania powinny być realizowane w określonej kolejności, tak aby skutecznie chronić ludzi, zwierzęta i mienie.
Warto w tym miejscu podkreślić, że w spełnieniu wszystkich zasad, z jakimi wiąże się ochrona PPOŻ, pomóc mogą wyspecjalizowane podmioty. Zlecając tak ważne zadanie specjalistom klient ma pewność, że wszystkie elementy dotyczące ochrony przeciwpożarowej w firmie zostaną dokładnie sprawdzone pod kątem przepisów przeciwpożarowych, a szkolenia przeprowadzą kompetentni trenerzy – praktycy.
Na czym polega wprowadzenie zasad ochrony przeciwpożarowej w firmie?
Zgodnie z Ustawą ochrona przeciwpożarowa, wprowadzenie pełnej ochrony przeciwpożarowej w firmie to realizacja przedsięwzięć, które zapewniają ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem. Według Ustawy, istnieją trzy kategorie działań, które wpisują się w te przedsięwzięcia: zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia oraz prowadzenie działań ratowniczych.
Bezpieczeństwo ludzi, zwierząt i mienia jest istotne dla wszystkich tych działań, dlatego też ważne jest zachowanie ich właściwej kolejności. Inwestycja w ochronę przeciwpożarową firmy pozwala na realizację tych działań i minimalizowanie ryzyka wystąpienia pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia. Ponadto, pozwala na spełnienie wymogów prawnych oraz zachowanie wizerunku firmy, co wpływa pozytywnie na postrzeganie jej przez klientów, partnerów biznesowych i inwestorów.
Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego w firmie – kluczowy dokument ppoż.
Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego to dokument, który powinien zawierać najważniejsze informacje oraz wymagania formalnych dotyczące ochrony przeciwpożarowej w przedsiębiorstwie. Nie tylko po to, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia pożaru ale również w celu właściwego poinformowania pracowników lub innych użytkowników obiektu o procedurach i sposobie właściwego postępowania. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego będzie służyła również jako nieoceniona pomoc dla pracodawcy, administratorowi obiektu wskazując jakich obowiązków powinien dopełnić. W instrukcji powinny zostać dokładnie opisane warunki ochrony przeciwpożarowej oraz wyposażenie w urządzenia przeciwpożarowe, a także sposoby poddawania ich przeglądom technicznym i konserwacji. Istotne jest również omówienie sposobów postępowania na wypadek pożaru lub innego zagrożenia oraz zabezpieczenia prac niebezpiecznych pod względem pożarowym.
W instrukcji powinny znaleźć się również informacje dotyczące warunków i organizacji ewakuacji oraz praktycznych sposobów ich sprawdzania. Bez wątpienia należy zadbać o zapoznanie wszystkich użytkowników budynku z przepisami przeciwpożarowymi oraz treścią przedmiotowej instrukcji. Należy określić zadania i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla osób będących stałymi użytkownikami obiektu, a także stworzyć instrukcję w sprawie zabezpieczenia prac niebezpiecznych pod względem pożarowym.
