Praca z komputerem, przy monitorze ekranowym – warunki szkodliwe i uciążliwe
Praca z komputerem, przy monitorze ekranowym – czy mogą wystąpić warunki szkodliwe i uciążliwe?
Stanowisko pracy biurowej wyposażone w monitor ekranowy generuje pewne dla zdrowia, które zawsze powinny być jasno opisane i wskazane w ocenie ryzyka zawodowego. Oddziaływanie monitora ekranowego na pracownika może być tak duże, iż praca biurowa może być zakwalifikowana jako uciążliwa a nawet jako praca w warunkach szkodliwych. Dlatego tak istotne jest aby pracodawca przeprowadził ocenę stanowiska pracy, przenalizował zagrożenia zawodowe – dokonał oceny ryzyka zawodowego i wreszcie zapewnił bezpieczeństwo oraz wygodę jego użytkowania stanowiska komputerowego, spełnił określone wymagania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących pracy przy monitorze ekranowym powyżej 4 godzin, a także podjął przeciwdziałania jeśli wystąpią dodatkowe ryzyka.
Badania naukowe wskazują, że komputery – mimo niewątpliwego usprawnienia pracy, które wniosły – nadużywane, mogą być przyczyną kłopotów zdrowotnych. Praca z nimi niesie za sobą określone zagrożenia (a z nimi ryzyko wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych), które są definiowane przez środowisko pracy (czynniki fizyczne, chemiczne) i sposób wykonywania pracy. Praca z komputerem, przy monitorze ekranowym może nawet zostać zakwalifikowana do pracy w warunkach szkodliwych. W dniu 4 czerwca 2019 r. Sąd Najwyższy wydał wyrok w sprawie o sygn. akt III UK 150/18, w którym odniósł się do kwestii pracy o znacznej szkodliwości i uciążliwości przy elektronicznym monitorze jako pracy w szczególnych warunkach. W judykaturze wyjaśniano, że sama praca przed monitorem kineskopowym (monitor CRT) przed 2009 r. jeszcze nie była pracą w szczególnych warunkach. Zasadnicze znaczenie przy kwalifikowaniu pracy w szczególnych warunkach ma to, czy praca była wykonywana przy obciążeniu wzroku i czy wymagała precyzyjnego widzenia. Obie te cechy powinny wystąpić kumulatywnie.
Ocena warunków pracy
Zgodnie z zapisami Rozporządzenia na stanowiskach wyposażonych w monitory pracodawca musi przeprowadzać oceny warunków pracy w aspekcie:
- organizacji stanowisk pracy,
- stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy,
- obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,
- obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi (w tym oświetlenia stanowiska komputerowego) ,
- obciążenia psychicznego pracowników wynikającego z organizacji pracy.
| Ocenę warunków pracy należy przeprowadzić w szczególności dla nowo utworzonych stanowisk, konieczna jest również po zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk. Po dokonaniu oceny pracodawca powinien podjąć wszelkie działania, które umożliwią usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości. |
Czynniki fizyczne i chemiczne w pracy przy monitorze ekranowym
Wśród czynników fizycznych i chemicznych, o których negatywnym wpływie na organizm człowieka należy pamiętać podczas pracy biurowej przy komputerze, należy wymienić:
-
Promieniowanie cieplne (pochodzące od jednostki centralnej, monitora ekranowego i innych podłączonych do nich urządzeń). Skutkuje podwyższeniem temperatury otoczenia. Następstwem tego jest zmniejszenie wilgotności powietrza, które powinno kształtować się na poziomie co najmniej równym 40% w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi.
-
Pole elektromagnetyczne pochodzące od monitorów ekranowych, jednak o wyższych wartościach w przypadku starszych monitorów kineskopowych (CRT). Pole elektromagnetyczne powoduje polaryzację napięcia elektrostatycznego między człowiekiem a ekranem. Przy pracy przy monitorze skóra przyciąga naładowane cząsteczki kurzu w takim samym stopniu, jak naładowany elektrycznie ekran. Często prowadzi to do reakcji alergicznych, podrażnienia oczu, a nawet może pogarszać oddychanie.
-
Czynniki chemiczne, na przykład ozon wydzielający się z pracujących drukarek i kopiarek, będących szkodliwym oraz stosunkowo dokuczliwym problemem. Ozon powoduje wysuszanie błon śluzowych, czego efektem jest drapanie w gardle czy wysuszanie się oka. Ponadto niekorzystnie (dodatnio) jonizuje powietrze w pomieszczeniu, w którym znajduje się urządzenie go wydzielające. Problem w tym zakresie ujawnia się dopiero podczas długotrwałego używania sprzętu wydzielającego ozon.
-
Oświetlenie – bardzo istotne jest zapewnienie komfortu pracy wzrokowej przez właściwe natężenie oświetlenia i ograniczenie olśnienia bezpośredniego od na przykład okien, w szczególności przez zapewnienie żaluzji lub zasłon w oknach.
-
Sposób wykonywania pracy – organizacja stanowiska pracy – coraz więcej osób pracujących przy komputerach zgłasza się do lekarzy z różnego rodzaju bólami kręgosłupa i mięśni oraz schorzeniami układu krążenia. Powodem tego może być nieprawidłowe wyposażenie komputerowego stanowiska pracy i ustawienie jego elementów (np. wysokość biurka i siedziska uniemożliwiające naturalne położenie rąk przy obsłudze klawiatury lub niezapewniające odpowiedniej przestrzeni do umieszczenia nóg pod stołem, zbyt nisko postawiony monitor powodujący bóle karku itp.)
Zagrożenia psychospołeczne w pracy przy monitorze ekranowym
Zagrożenia psychospołeczne wynikają ze złego schematu pracy, niewłaściwej organizacji pracy oraz błędów w zarządzaniu, a także ze złego kontekstu społecznego pracy, i mogą mieć negatywne skutki psychologiczne, fizyczne i społeczne. Niektóre przykłady warunków pracy prowadzących do zagrożeń psychospołecznych:
- nadmierne obciążenie pracą,
- sprzeczne wymagania i brak jasności co do roli,
- brak zaangażowania w podejmowanie decyzji, które mają wpływ na pracownika,
- brak wpływu na sposób wykonywania pracy,
- źle zarządzana zmiana organizacyjna,
- niepewność zatrudnienia,
- nieskuteczna komunikacja,
- brak wsparcia ze strony kierownictwa lub współpracowników,
- molestowanie psychologiczne i seksualne oraz trudni klienci, pacjenci, uczniowie itp.
Przy rozważaniu wymagań związanych z pracą ważne jest, aby nie mylić psychospołecznych czynników ryzyka, takich jak nadmierne obciążenie pracą, z warunkami, w których chociaż zadania są stymulujące, a czasem stanowią wyzwanie, istnieje wspierające środowisko pracy, w którym pracownicy mają wystarczającą autonomię oraz są dobrze wyszkoleni i zmotywowani do jak najlepszego wykonywania swoich obowiązków. Dobre środowisko psychospołeczne sprzyja osiąganiu dobrych wyników i rozwojowi osobistemu, a także dobremu samopoczuciu psychicznemu i fizycznemu pracowników.
Należy nadmienić, iż stres nie został zakwalifikowany do grupy czynników szkodliwych. Jednak ze względu na skutki biologiczne powinien być uwzględniany w ocenie ryzyka zawodowego przy pracy wykonywanej na stanowisku pracy wyposażonym w monitor ekranowy.
