Badania i pomiary oświetlenia w świetle obowiązujących norm i metodologii.
Metodologia pomiarów oświetlenia oraz wymagania dla poszczególnych stanowisk pracy i pomieszczeń są zawarte, nie wzbudza wątpliwości specjalistów gdyż jest dokładnie sprecyzowana w obowiązujących Polskich Normach. W tym zakresie ważniejszym dokumentem jest normatyw PN-EN 12464-1. Choć w literaturze związanej z unifikacją normatywów wyczytamy, iż stosowanie norm jest zarówno dobrowolne, to w pewnych przypadkach ich zapisy stają się obowiązującym prawem. Jeśli norma jest powołana przytoczona w przepisach prawnych, wówczas powstaje obowiązek jej stosowania a tylko w pozostałych przypadkach jest to dobrowolne działanie. W kwestii oświetlenia mają zastosowanie przepisy dotyczące BHP, szczególnie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28. sierpnia 2003 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
§26.1 pkt. 2 „Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.”
Poniżej prezentujemy przegląd najważniejszych norm związanych z oświetleniem, a których stosowanie jest obligatoryjne, zarówno przez projektantów jak i końcowych użytkowników instalacji oświetleniowych stosowanych w miejscach pracy oraz w przestrzeni publicznej.
Światło dzienne – wymagania i normatyw
PN-71/B-02380 Oświetlenie wnętrz światłem dziennym. Warunki ogólne.
Światło sztuczne – obowiązujące normy
PN-EN 12464-1 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
PN-EN 12464-2 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz.
PN-89/E-04040.03 „Pomiary fotometryczne i radiometryczne. Pomiar natężenia oświetlenia”
PN-89/E-04040.04 „Pomiary fotometryczne i radiometryczne. Pomiar luminancji”
PN-89/E-04040.05 „Pomiary fotometryczne i radiometryczne. Pomiary współczynników odbicia, przepuszczania i luminancji”
Jak interpretować wyniki pomiarów oświetlenia
Bez wątpliwości wiemy, że niezbędne jest wykonywanie pomiarów oświetlenia. Powstaje jednak wątpliwość jak interpretować wyniki pomiarów oświetlenia. Na co zwrócić uwagę, co powinien zawierać protokół aby był akceptowany przez organy nadzorujące środowisko pracy takie jak Państwowa Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna. W jaki sposób udokumentować bananie aby nie ściągnąć na siebie odpowiedzialności za niedostosowanie warunków pracy, czy odpowiedzialności np. za pogarszający się wzrok pracownika. Dokonując interpretacji wyników pomiarów oświetlenia wymaga się stosowania najnowszych norm, należy jednak wziąć pod uwagę unikalne zapisy starszych wydań norm związanych z oświetleniem. Norma wycofana jest nadal normą obowiązująca, jednakże została zastąpiona przez normę nowocześniejszą. Taką interpretację stosuje PKN (Polski Komitet Normalizacji)
„Wycofania normy nie można utożsamiać z unieważnieniem normy, które było działaniem właściwym jedynie dla poprzedniego systemu normalizacji.” „Zbiór norm wycofanych nie jest zbiorem norm, których stosowanie jest zakazane.”
Prawdziwe problemy interpretacyjne pojawiają się w sytuacjach, gdy żadna norma nie określa parametrów oświetlenia dla danego stanowiska pracy. W takiej sytuacji niezbędne staje się obliczenie stopnia trudności pracy wzrokowej oraz wielkości pozornej szczegółu pracy wzrokowej i na tej podstawie określenie parametrów oświetlenia dla danego stanowiska pracy. Bardzo dużo norm w zbiorze PKN nadal pozostaje bez bezsprzecznego tłumaczenia, a zapisy dostępną są jedynie w wersji oryginalnej. Wówczas, na podstawie art. 5, ust. 4 Ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji. „Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim„
Pomiary oświetlenia powinny być wykonywane na każdym stanowisku pracy oraz w pomieszczeniach oświatowych i służby zdrowia.
Pomiary oświetlenia wykonuje się w placówkach edukacyjnych, takich jak:
żłobki,
przedszkola,
szkoły,
uczelnie,
pracownie dydaktyczne.
Zakładach przemysłowych i rzemieślniczych, fabrykach.
Obiektach handlowych, takich jak:
sklepy,
galerie handlowe.
Gastronomicznych, takich jak:
restauracje,
bary,
buby,
itp.
Obiektach użyteczności publicznej, takich jak:
muzea,
kina,
teatry.
baseny,
hale sportowe,
pływalnie,
siłownie,
parkingi
itd.
W biurach.
Dobre oświetlenie sprzyja wydajności pracy, zabezpiecza przed wypadkami w pracy, minimalizuje ilość popełnianych błędów, zwiększa komfort pracy.
Procedura pomiaru oświetlenia
Na procedurę pomiaru natężenia oświetlenia składa się szereg czynności przygotowawczych, a sam pomiar natężenia oświetlenia jest zwieńczeniem czynności poprzedzających.
Dokumentacja miejsca pomiarów oświetlenia
Pierwszym krokiem jest sporządzenie dokumentacji opisowej i fotograficznej poddanych ocenie stanowisk pracy, lub pomieszczeń. Składa się na nią, w zależności od potrzeb i przeznaczenia wyników pomiarów, dokumentacja fotograficzna i opisowa.
Dokumentacja opisowa oświetlenia stanowiska pracy
W skład dokumentacji opisowej wchodzi opis rodzajów źródeł światła, ich parametrów, wykonywanych czynności itd., identyfikacja miejsc pomiarowych, określenie płaszczyzn roboczych, oraz dla których stanowisk pracy będzie wykonywany pomiar natężenia oświetlenia w jednym polu zadania wzrokowego, a dla których w kilku. Następnie dokonuje się identyfikacji pól bezpośredniego otoczenia i tła.
Obowiązująca norma PN-EN 12464-1 nie zawsze udziela odpowiedzi na pytanie o natężenie oświetlenia dla danego stanowiska pracy, albo pomieszczenia. W takiej sytuacji konieczne jest oszacowanie stopnia trudności pracy wzrokowej oraz wielkości pozornej szczegółu pracy wzrokowej i na tej podstawie określenie wymagań dla danego stanowiska pracy, lub odwołanie się do wycofanych norm oświetleniowych.
Na podstawie dokumentacji opisowej określa się wymagania oświetlenia dla danego stanowiska pracy. Wiąże się to z obniżeniem, albo podwyższeniem normatywu.
Dokumentacja fotograficzna
Dokumentacja fotograficzna ułatwia identyfikację zbadanych stanowisk pracy i jednocześnie wskazuje problemy z oświetleniem (niedoświetlenie, olśnienie itd.). Jest pomocna przy omawianiu wyników pomiarów.
Szkice pomieszczeń
Bardzo często także wykonywany jest szkic pomieszczeń z zaznaczeniem stanowisk pracy, a niekiedy również punktów pomiarowych.
Wyświecenie – co to jest?
Na około 30 minut, do godziny włącza się wszystkie źródła światła, przed rozpoczęciem pomiarów, w celu ich wyświecenia. Ma to znaczenie dla oceny, jakości i stanu źródeł światła, oraz wpływa na ich jasność. Wymóg metodologiczny.
Pomiar oświetlenia
Wykonanie pomiarów natężenia oświetlenia w wyznaczonych punktach pomiarowych dla pomieszczenia lub na stanowiskach pracy.
Wykonywane są zasadniczo w trzech kategoriach: pomiary oświetlenia ogólnego, pomiary oświetlenia awaryjnego oraz pomiary oświetlenia na stanowisku pracy.
Niedostateczna ilość światła na stanowisku pracy może doprowadzić do spadku koncentracji, zmniejszenia efektywności w pracy.
Do dokładnego pomiaru wartości natężenia oświetlenia służy miernik nazywany luksomierzem.
Całkowita moc światła między źródłem światła a oświetlanym przez niego obszarem jest mierzona za pomocą jednostki lux (lx).
Natężenie oświetlenia wynosi dokładnie jeden lux, gdy światło o mocy 1 lumen (lm) równomiernie oświetla powierzchnię jednego metra kwadratowego.
Pomiary oświetleniowe stanowią jeden z etapów weryfikacji oświetlenia wnętrz i powinny być odniesione do jakiejkolwiek posiadanej przez użytkownika obiektu dokumentacji projektowej oświetlenia.
Pomiary oświetleniowe, należy wykonywać okresowo zgodnie z wymaganiami przepisów BHP
Protokół z pomiarów oświetlenia – co zawiera
Każda inwestycja instalacji oświetleniowej musi zakończyć się wypisaniem odpowiedniego protokołu. Bez problemu również można znaleźć w Internecie wzory takich protokołów. Należy jednakże pamiętać, iż są to tylko wzory i należy je zaadaptować na własny użytek.
Identyczna sytuacja jest jeśli chodzi o protokół sporządzany z pomiaru oświetlenia. Kwestiami spornymi jest tylko fakt, kto może dokonywać pomiarów oświetlenia i jakimi metodami należy je wykonywać.
Protokół pomiaru oświetlenia powinien zawierać pomiary natężenia oświetlenia Esr, wartość oświetlenia mierzoną według normy Epn, wskaźnik oddawania barw w pomieszczeniach Ra, obliczony wskaźnik olśnienia UGR˪, minimalne natężenie oświetlenia Emin, wyliczone poszczególne współczynniki, ocenę zgodności oświetlenia z PN, świadectwo wzorcowania przyrządów jakimi zostały wykonane poszczególne pomiary, jak i również wnioski i wszystkie zalecenia dotyczące bezpośrednio uzyskanych pomiarów oświetlenia.
Z reguły najpierw wykonywany jest tego rodzaju protokół ręcznie, a następnie wprowadzany do komputera. Istnieje bowiem już cała masa najróżniejszych programów komputerowych, które wspomagają tworzenie protokołów. Wystarczy tylko wprowadzić uzyskane w trakcie pomiarów dane w odpowiednie rubryki i komputer jest w stanie już samodzielnie sobie z nimi poradzić.
Każdy protokół, który jest przekazywany właścicielowi obiektu musi zawierać podpis i pieczątkę osoby wykonującej pomiary. W innym wypadku taki protokół jest zupełnie nie przydatny do niczego.
Cykliczne przeglądy gaśnic (lub ich brak) mają bezsprzecznie odbicie w bezpieczeństwie pożarowym obiektu ale także wpływają spełnienie wymaganych prawem zadań związanych z ochroną przeciwpożarową budynku. Coroczne przeglądy gaśnic są wymagane nie tylko przez towarzystwa ubezpieczniowe, ale także organy nadzorujące pracę takie jak Państwowa Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna, możemy również spotkać się z mandatem ze strony Państwowej Straży Pożarnej. Zasady wykonywania przeglądów gaśnic w czasie których dochodzi do konserwacji i legalizacji gaśnic, a także innych urządzeń przeciwpożarowych są ściśle określone przez Polskie Normy bezpieczeństwa. Również producenci w swoich zaleceniach wskazują na bezpośrednią konieczność realizacji przeglądów gaśnic. Z zatem zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej gaśnice powinny przechodzić okresowe przeglądy techniczne oraz być poddawane czynnościom konserwacyjnym.
Przegląd gaśnic jak często należy wykonywać go w budynkach?
Przepisy prawa jasno wskazują że nie rzadziej niż raz w roku jednak zgodnie ze wskazaniami i instrukcjami producentów podręcznego sprzętu p.poż. Zatem możemy w dokumentacji techniczno-ruchowej podręcznego sprzętu znaleźć wskazanie, iż należy taką konserwację lub inne czynności wykonywać częściej. Jest to zrozumiałe, gdyż często tylko gaśnica stanowi jedyne i podstawowe narzędzie do walki z pożarem. Zazwyczaj gaśnice znajdują się w standardowym wyposażeniu budynków, obiektów (stadionów, samochodów itd) i to właśnie po ten sprzęt sięgamy w sytuacji. Aby nie ponosić prawnych ale także i moralnych skutków zdarzenia nasza gaśnica powinna mieć ważny termin przydatności – być zalegalizowana, żeby skutecznie prowadzić nią akcję gaśnicza. Oczywiście, jeśli wcześniej gaśnica ulegnie uszkodzeniu, trzeba zgłosić się do oddziału Zakładu Ochrony Przeciwpożarowej.
Legalizacja gaśnic – czy jest obowiązkowa?
Tak, ściśle określa to Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów z dnia 7 czerwca 2010 roku (Dz.U.2010.109.719). Nakłada ono na właściciela lokalu obowiązek utrzymania gaśnicy w dobrym stanie technicznym i konserwowanie jej zgodnie z zaleceniami producenta. Przeglądy, konserwację i legalizację gaśnic w autoryzowanych punktach są konieczne nie tylko ze względu na obowiązek prawny. W ten sposób zarządca budynku zyskuje pewność, że gaśnice nie są uszkodzone i w razie zagrożenia będą sprawne. Chroni w ten sposób życie i zdrowie osób przebywających wewnątrz obiektu i należycie zabezpiecza znajdujące się w nim mienie.
Przeglądy gaśnic – kto może wykonać legalizację?
Oczywiście przeglądy gaśnic powinny zostać przeprowadzone w autoryzowanych serwisach i zakładach zajmujących się zabezpieczeniami pożarowymi przez wykwalifikowanego pracownika ochrony pożarowej. Osobę, która posiada właściwe uprawnienia (najlepiej gdy realizują te kontrole wykonujące czynności ochrony przeciwpożarowej wskazane przez ustawę np. specjalista / inspektor ochrony przeciwpożarowej), oraz odpowiednie umiejętności, przedmiotową wiedzę oraz sprzęt, którym może dokonać diagnostyki i przeprowadzić testy. Dlatego jeżeli interesuje Państwa przegląd gaśnic, zachęcamy do kontaktu z naszym biurem
biuro@bhp-szkolenia.info
tel. komórkowy +48 507 245 099.
Pomożemy zarówno w doborze sprzętu jak i dokonamy przeglądu, niezbędnego serwisu i konserwacji gaśnic.
Przeglądy, konserwacje i naprawy gaśnic wykonujemy w oparciu o:
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 07 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 109, poz.719).
• Specyfikacja techniczna. Zbiorniki przenośne. DT-UC-90/ZP.Pr.
• Normy PN-EN 12367 gaśnice przenośne – konserwacja.
• Instrukcja eksploatacyjno – serwisowa producentów przenośnych i przewoźnych gaśnic.
Co sprawdza się w procesie legalizacji gaśnic? Przede wszystkim:
• termin ważności gaśnicy;
• sprawność gaśnicy;
• zawartość środka gaśniczego;
• czy są jakiekolwiek uszkodzenia plomby, dyszy oraz całego sprzętu.
Po zakończeniu przeglądu Klient otrzymuje dokumenty w postaci protokołu z przeglądu potwierdzającego sprawność gaśnicy. Jest to protokół z okresowego przeglądu gaśnicy z uwagami, zaleceniami, legalizującego gaśnicę na kolejny okres wraz z informacją o terminie następnego przeglądu.
Jakie wymagania powinno spełniać oświetlenie w szkole?
Oświetlenie w szkole odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu odpowiednich warunków pracy i nauki dla uczniów oraz personelu szkolnego. Oto 10 najważniejszych wymagań, jakie powinno spełniać oświetlenie w szkole:
Intensywność oświetlenia: Odpowiednia ilość światła jest niezbędna do zapewnienia dobrej widoczności i komfortu wzrokowego. Szkoły powinny stosować normy dotyczące minimalnej intensywności oświetlenia w różnych strefach, takich jak klasy, korytarze czy biblioteki.
Jednolitość oświetlenia: Oświetlenie powinno być równomierne i nie powinno tworzyć dużych różnic w natężeniu światła na różnych obszarach. Brak jednolitości może prowadzić do zmęczenia wzroku i trudności w koncentracji.
Temperatura barwowa: Wybór odpowiedniej temperatury barwowej ma istotne znaczenie dla atmosfery w szkole. Zalecane są ciepłe lub neutralne temperatury barwowe, które są bardziej przyjazne dla oczu i tworzą przyjemną atmosferę.
Eliminacja efektu migotania: Oświetlenie powinno być pozbawione migotania, które może powodować zmęczenie wzroku i negatywnie wpływać na koncentrację. Szkoły powinny korzystać z oświetlenia o stałym źródle światła lub stosować odpowiednie filtry i oprawy.
Odpowiedni wskaźnik oddawania barw (CRI): Wskaźnik CRI określa, jak dokładnie źródło światła oddaje kolory obiektów. W szkołach zaleca się stosowanie oświetlenia o wysokim wskaźniku CRI, aby zapewnić prawidłowe rozpoznawanie kolorów i odcieni.
Redukcja olśnienia: Oświetlenie powinno być projektowane w taki sposób, aby minimalizować olśnienie, które może prowadzić do dyskomfortu wzrokowego i utrudniać widzenie tablicy czy ekranów.
Efektywność energetyczna: Oświetlenie w szkole powinno być energooszczędne i zgodne z aktualnymi normami dotyczącymi efektywności energetycznej. Stosowanie energooszczędnych żarówek, świetlówek fluorescencyjnych czy LED pomoże obniżyć koszty eksploatacji i korzystnie wpłynie na środowisko. Wystarczy wymienić źródło światłach w oprawach takich jak lampy wiszące, oświetlenie sufitowe czy żyrandole.
Co to jest intensywność oświetlenia?
Intensywność oświetlenia odnosi się do ilości światła padającego na daną powierzchnię lub obszar. Mierzy się ją w jednostkach zwanymi luksami (lx) lub stopniami świetlnymi (cd/m²). Im wyższa wartość intensywności oświetlenia, tym jaśniejsze jest oświetlenie na danej powierzchni.
Intensywność oświetlenia jest kluczowym czynnikiem wpływającym na jakość widzenia, komfort wzrokowy i wydajność w różnych zastosowaniach, w tym również w szkołach. Odpowiednia intensywność oświetlenia jest istotna zarówno dla uczniów, nauczycieli, jak i personelu administracyjnego.
W przypadku szkół, odpowiednia intensywność oświetlenia ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia optymalnych warunków nauki. Zbyt słabe oświetlenie może prowadzić do zmęczenia wzroku, trudności w czytaniu i zrozumieniu treści oraz obniżonej koncentracji. Z kolei zbyt silne oświetlenie może powodować olśnienie, które jest uciążliwe dla oczu i utrudnia widzenie.
Normy dotyczące minimalnej intensywności oświetlenia w szkołach zależą od konkretnych pomieszczeń. Na przykład, typowe zalecenia mówią o intensywności oświetlenia na poziomie około 300-500 luksów dla sal lekcyjnych, 200-300 luksów dla korytarzy i 500-750 luksów dla bibliotek czy laboratoriów.
Odpowiednie oświetlenie, które zapewnia właściwą intensywność, może poprawić warunki nauki, zwiększyć koncentrację, zmniejszyć zmęczenie wzroku i przyczynić się do ogólnego komfortu i efektywności w szkole.
Co to jest jednolitość oświetlenia?
Jednolitość oświetlenia odnosi się do równomiernej dystrybucji światła na danej powierzchni lub obszarze. Oznacza to, że żadna część obszaru nie powinna być zbyt jasna ani zbyt ciemna w porównaniu z resztą.
W przypadku oświetlenia w szkołach, jednolitość oświetlenia jest bardzo istotna. Gwarantuje ona równomierne oświetlenie w różnych strefach, takich jak klasy, korytarze, sale gimnastyczne czy biblioteki. Brak jednolitości może prowadzić do różnic w natężeniu światła na różnych obszarach, co może powodować dyskomfort wzrokowy, zmęczenie wzroku, trudności w czytaniu i utrudniać koncentrację.
Nierównomierne oświetlenie może również wpływać na percepcję kolorów i utrudniać rozpoznawanie szczegółów. Na przykład, gdy część klasy jest zbyt jasno oświetlona, a inna zbyt ciemna, uczniowie mogą mieć trudności w czytaniu z tablicy lub rozwiązywaniu zadań.
Dlatego projektując oświetlenie w szkole, ważne jest zapewnienie równomiernej dystrybucji światła na wszystkich obszarach. Można to osiągnąć poprzez odpowiednie rozmieszczenie źródeł światła, zastosowanie równomiernie rozłożonych opraw oświetleniowych, a także właściwe rozplanowanie układu pomieszczeń.
Jednolitość oświetlenia przyczynia się do komfortu wzrokowego, poprawia czytelność i zapewnia optymalne warunki nauki. Uczniowie i nauczyciele mogą skupić się na zadaniach bez rozproszenia uwagi na niejednolite oświetlenie, co pozytywnie wpływa na efektywność i doświadczenie edukacyjne.
Co to jest temperatura barwowa?
Temperatura barwowa odnosi się do jakości światła emitowanego przez źródło światła i określa charakterystykę koloru światła. Mierzy się ją w kelwinach (K). W przypadku oświetlenia, temperatura barwowa informuje nas, czy światło jest ciepłe czy zimne wizualnie.
Skala temperatury barwowej jest oparta na skali absolutnej, która zaczyna się od zera bezwzględnego, czyli -273,15 stopni Celsjusza. Im wyższa temperatura barwowa, tym światło jest bardziej zimne, a im niższa, tym jest bardziej ciepłe.
W kontekście oświetlenia w szkołach, wybór odpowiedniej temperatury barwowej ma istotne znaczenie dla atmosfery wewnątrz sal lekcyjnych i innych pomieszczeń.
Oświetlenie o ciepłej temperaturze barwowej (niskiej wartości kelwinów, np. 2700-3000 K) ma żółtawy odcień i jest bardziej zbliżone do tradycyjnego oświetlenia żarowego. Tworzy przyjemną i relaksującą atmosferę, często kojarzoną z ciepłem i komfortem. Takie oświetlenie może być stosowane w miejscach, gdzie ważna jest atmosfera sprzyjająca relaksowi i koncentracji, takich jak biblioteki czy kąciki czytelnicze.
Z kolei oświetlenie o zimnej temperaturze barwowej (wysoka wartość kelwinów, np. 5000-6500 K) ma niebieskawo-białawy odcień i jest bardziej zbliżone do światła naturalnego w dzień. Tworzy jasną i pobudzającą atmosferę, która może wpływać na czujność i koncentrację. Takie oświetlenie może być stosowane w miejscach, gdzie potrzebna jest dobra widoczność i skupienie uwagi, na przykład w salach lekcyjnych czy laboratoriach.
Odpowiednia temperatura barwowa oświetlenia może wpływać na samopoczucie, komfort wzrokowy i wydajność w środowisku szkolnym. Ważne jest dopasowanie temperatury barwowej do konkretnych zastosowań i preferencji, aby stworzyć odpowiednią atmosferę sprzyjającą nauce i koncentracji.
Co to jest efekt migotania?
Efekt migotania odnosi się do percepcji niestabilnego lub pulsującego światła, które może występować przy niektórych źródłach światła lub przy nieprawidłowym sterowaniu oświetleniem. Jest to wynik szybkich i powtarzających się zmian w natężeniu światła, które są zbyt szybkie, aby były zauważalne dla ludzkiego oka, ale wystarczająco długie, aby wpływać na percepcję.
Efekt migotania może mieć negatywny wpływ na komfort wzrokowy i ogólne samopoczucie. W niektórych przypadkach może prowadzić do zmęczenia wzroku, bólu głowy, trudności w koncentracji, a nawet do wystąpienia nieprzyjemnych objawów, takich jak nudności czy zaburzenia równowagi.
Przyczynami efektu migotania mogą być m.in. nieprawidłowo sterowane żarówki, świetlówki fluorescencyjne lub LED, zastosowanie nieodpowiednich sterowników światła, niskie częstotliwości pracy świetlówek fluorescencyjnych, niespójność między źródłem światła a częstotliwością zasilania elektrycznego itp.
Szczególnie istotne jest unikanie efektu migotania w miejscach, gdzie występuje długotrwałe narażenie na światło, takie jak szkoły. Uczniowie i nauczyciele spędzają tam wiele godzin, a nieprawidłowe oświetlenie mogłoby negatywnie wpływać na ich zdrowie i zdolność koncentracji.
Aby zapobiegać efektowi migotania, zaleca się stosowanie odpowiednich źródeł światła, takich jak żarówki, świetlówki fluorescencyjne lub LED, które mają wysoką częstotliwość pracy, eliminującą efekt migotania. Dobrze zaprojektowane i sprawdzone systemy oświetleniowe, zgodne z odpowiednimi normami i przepisami, powinny minimalizować ryzyko wystąpienia efektu migotania.
W przypadku podejrzeń o występowanie efektu migotania, zaleca się skonsultowanie się z profesjonalistą od oświetlenia lub technikiem, którzy mogą ocenić i dostosować oświetlenie w celu minimalizacji efektu migotania i zapewnienia optymalnych warunków oświetleniowych.
Co to jest wskaźnik oddawania barw (CRI)?
Wskaźnik oddawania barw (CRI) to miara, która określa zdolność źródła światła do realistycznego oddawania kolorów obiektów w porównaniu z referencyjnym źródłem światła. CRI ocenia, jak wiernie źródło światła odtwarza kolory w porównaniu z idealnym źródłem światła o temperaturze barwowej referencyjnej.
Skala CRI jest wyrażana w zakresie od 0 do 100, gdzie 100 oznacza, że źródło światła oddaje kolory obiektów w sposób najbardziej zbliżony do referencyjnego źródła światła. Im wyższa wartość CRI, tym bardziej wierniejsze odwzorowanie kolorów.
W przypadku oświetlenia w szkołach, wysoki wskaźnik oddawania barw jest istotny, ponieważ zapewnia realistyczną percepcję kolorów, co ma znaczenie dla skupienia uwagi, nauki i ogólnego doświadczenia wizualnego uczniów. Odpowiednio oddane kolory ułatwiają rozróżnianie szczegółów, czytanie, rozwiązywanie zadań i ocenianie obiektów w środowisku szkolnym.
Wartość CRI może się różnić w zależności od rodzaju źródła światła. Na przykład, tradycyjne żarówki mają zazwyczaj wysoki wskaźnik CRI, co sprawia, że oddają kolory w sposób naturalny. Niektóre technologie oświetleniowe, takie jak świetlówki fluorescencyjne czy niektóre typy diod LED, mogą mieć niższe wskaźniki CRI, co może prowadzić do pewnej utraty jakości w odwzorowaniu kolorów.
W przypadku oświetlenia w szkołach zaleca się wybieranie źródeł światła o wysokim wskaźniku oddawania barw (preferowane są wartości CRI powyżej 80 lub 90). Odpowiednie dobranie źródeł światła, które mają wysoką jakość oddawania barw, przyczynia się do lepszej percepcji kolorów, komfortu wzrokowego i ogólnej jakości oświetlenia w szkole.
Co to jest redukcja olśnienia?
Redukcja olśnienia odnosi się do procesu zmniejszania lub eliminowania nadmiernego światła odbijającego się od powierzchni, które może powodować dyskomfort wzrokowy lub utrudniać widzenie. Olśnienie występuje, gdy światło odbite od jasnej powierzchni, takiej jak ściany, podłogi, biurka lub ekranu komputera, wpada do naszych oczu, powodując oślepiające efekty.
W przypadku oświetlenia w szkołach, redukcja olśnienia jest ważnym czynnikiem, aby zapewnić odpowiednie warunki widzenia i komfort wzrokowy dla uczniów i nauczycieli. Nadmierne olśnienie może prowadzić do trudności w skupieniu uwagi, zmęczenia wzroku, obniżenia wydajności i ogólnego dyskomfortu.
Istnieje kilka sposobów redukcji olśnienia w środowisku szkolnym:
Prawidłowe rozmieszczenie źródeł światła: Ważne jest, aby źródła światła były odpowiednio umieszczone i skierowane w taki sposób, aby minimalizować odbicia od jasnych powierzchni. Unika się umieszczania źródeł światła w miejscach, gdzie mogą bezpośrednio świecić w oczy.
Zastosowanie matowych powierzchni: Wykorzystanie matowych powierzchni na ścianach, podłogach i meblach może zmniejszyć odblaski i rozproszyć światło, co przyczynia się do redukcji olśnienia.
Odpowiednie rolety i żaluzje: Zastosowanie rolet lub żaluzji pozwala na kontrolowanie ilości wpadającego do pomieszczenia światła słonecznego. Można je dostosować w taki sposób, aby minimalizować odblaski na ekranach komputerów lub tablicach.
Filtry przeciwsłoneczne: W przypadku okien, zastosowanie filtrów przeciwsłonecznych lub specjalnych folii może pomóc w ograniczeniu ilości światła słonecznego wpadającego do wnętrza i tym samym zmniejszyć olśnienie.
Dobrze zaprojektowane oświetlenie sztuczne: Projektując oświetlenie szkolne, warto wybrać odpowiednie oprawy oświetleniowe, które minimalizują olśnienie i równomiernie rozprowadzają światło na obszarze docelowym.
Redukcja olśnienia jest istotna dla stworzenia przyjemnego, komfortowego i funkcjonalnego środowiska szkolnego. Dobre oświetlenie, zminimalizowane odblaski i właściwa kontrola światła pomagają uczniom i nauczycielom w skupieniu uwagi, pracy na ekranach i ogólnym do
Co to jest efektywność energetyczna?
Efektywność energetyczna odnosi się do stosunku pomiędzy wykorzystaną ilością energii a uzyskanymi rezultatami lub usługami. Oznacza to, jak dobrze dany system, urządzenie lub proces przekształca dostarczoną energię na pożądane efekty, minimalizując jednocześnie straty energetyczne.
W kontekście oświetlenia, efektywność energetyczna odnosi się do stosunku ilości światła (lumenów) emitowanego przez źródło światła do ilości zużywanej energii (watów). Im wyższa jest efektywność energetyczna źródła światła, tym więcej światła jest produkowane przy mniejszym zużyciu energii.
W przypadku szkół, wysoka efektywność energetyczna oświetlenia jest ważna z kilku powodów:
Oszczędność energii: Efektywne oświetlenie zużywa mniej energii elektrycznej, co przekłada się na obniżone koszty energii elektrycznej dla szkoły. Jest to szczególnie istotne, biorąc pod uwagę, że oświetlenie jest jednym z głównych elementów zużywających energię w budynkach.
Zrównoważony rozwój: Efektywne oświetlenie przyczynia się do zmniejszenia zużycia energii i redukcji emisji gazów cieplarnianych, co ma pozytywny wpływ na środowisko. Szkoły, które dążą do zrównoważonego rozwoju, często starają się wprowadzać energooszczędne rozwiązania, takie jak efektywne oświetlenie.
Komfort i wydajność: Efektywne oświetlenie może poprawić komfort wzrokowy uczniów i nauczycieli, zapewniając odpowiednie natężenie światła i równomierne rozprowadzenie światła w pomieszczeniach szkolnych. Odpowiednie oświetlenie wpływa na koncentrację, czytanie, pisanie i ogólną wydajność w nauce.
W celu osiągnięcia większej efektywności energetycznej w oświetleniu, można zastosować kilka strategii, takich jak:
Wybór energooszczędnych źródeł światła, na przykład energooszczędnych lamp LED, które mają wysoką efektywność świetlną i długą żywotność.
Wykorzystanie czujników ruchu i fotokomórek do automatycznego wyłączania lub regulowania oświetlenia w pomieszczeniach, które nie są w użyciu.
Używanie sterowników oświetleniowych, które pozwalają na regulację natężenia
Najnowsze przepisy z 2024r. zamiennie do telepracy wprowadziły definicję pracy zdalnej. Polega ona na wykonywaniu zajęcia po za siedzibą zakładu pracy z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy: praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Przy zachowaniu tej definicji możemy mówić o tzw. pracy zdalnej. Rozwiązanie to bardzo szybko zyskało uznanie zarówno ze strony pracodawców jak pracowników i na stałe wpisało się już w nasz system pracy. Chociaż forma świadczenia pracy wydaje się dużo bardziej preferencyjna i niosąca za sobą mniejsze wymagania to jednak praca zdalna nie zwalnia pracodawców z obowiązku przeprowadzenia szkolenia BHP swoim pracownikom. Obowiązek ten ma również zastosowanie dla pracowników, którzy swoje czynności służbowe wykonują zdalnie. (więcej…)
Praca z komputerem, przy monitorze ekranowym – czy mogą wystąpić warunki szkodliwe i uciążliwe?
Stanowisko pracy biurowej wyposażone w monitor ekranowy generuje pewne dla zdrowia, które zawsze powinny być jasno opisane i wskazane w ocenie ryzyka zawodowego. Oddziaływanie monitora ekranowego na pracownika może być tak duże, iż praca biurowa może być zakwalifikowana jako uciążliwa a nawet jako praca w warunkach szkodliwych. Dlatego tak istotne jest aby pracodawca przeprowadził ocenę stanowiska pracy, przenalizował zagrożenia zawodowe – dokonał oceny ryzyka zawodowego i wreszcie zapewnił bezpieczeństwo oraz wygodę jego użytkowania stanowiska komputerowego, spełnił określone wymagania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących pracy przy monitorze ekranowym powyżej 4 godzin, a także podjął przeciwdziałania jeśli wystąpią dodatkowe ryzyka.
Badania naukowe wskazują, że komputery – mimo niewątpliwego usprawnienia pracy, które wniosły – nadużywane, mogą być przyczyną kłopotów zdrowotnych. Praca z nimi niesie za sobą określone zagrożenia (a z nimi ryzyko wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych), które są definiowane przez środowisko pracy (czynniki fizyczne, chemiczne) i sposób wykonywania pracy. Praca z komputerem, przy monitorze ekranowym może nawet zostać zakwalifikowana do pracy w warunkach szkodliwych. W dniu 4 czerwca 2019 r. Sąd Najwyższy wydał wyrok w sprawie o sygn. akt III UK 150/18, w którym odniósł się do kwestii pracy o znacznej szkodliwości i uciążliwości przy elektronicznym monitorze jako pracy w szczególnych warunkach. W judykaturze wyjaśniano, że sama praca przed monitorem kineskopowym (monitor CRT) przed 2009 r. jeszcze nie była pracą w szczególnych warunkach. Zasadnicze znaczenie przy kwalifikowaniu pracy w szczególnych warunkach ma to, czy praca była wykonywana przy obciążeniu wzroku i czy wymagała precyzyjnego widzenia. Obie te cechy powinny wystąpić kumulatywnie.
Ocena warunków pracy
Zgodnie z zapisami Rozporządzenia na stanowiskach wyposażonych w monitory pracodawca musi przeprowadzać oceny warunków pracy w aspekcie:
organizacji stanowisk pracy,
stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy,
obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,
obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi (w tym oświetlenia stanowiska komputerowego) ,
obciążenia psychicznego pracowników wynikającego z organizacji pracy.
Ocenę warunków pracy należy przeprowadzić w szczególności dla nowo utworzonych stanowisk, konieczna jest również po zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk. Po dokonaniu oceny pracodawca powinien podjąć wszelkie działania, które umożliwią usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości.
Czynniki fizyczne i chemiczne w pracy przy monitorze ekranowym
Wśród czynników fizycznych i chemicznych, o których negatywnym wpływie na organizm człowieka należy pamiętać podczas pracy biurowej przy komputerze, należy wymienić:
Promieniowanie cieplne (pochodzące od jednostki centralnej, monitora ekranowego i innych podłączonych do nich urządzeń). Skutkuje podwyższeniem temperatury otoczenia. Następstwem tego jest zmniejszenie wilgotności powietrza, które powinno kształtować się na poziomie co najmniej równym 40% w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi.
Pole elektromagnetyczne pochodzące od monitorów ekranowych, jednak o wyższych wartościach w przypadku starszych monitorów kineskopowych (CRT). Pole elektromagnetyczne powoduje polaryzację napięcia elektrostatycznego między człowiekiem a ekranem. Przy pracy przy monitorze skóra przyciąga naładowane cząsteczki kurzu w takim samym stopniu, jak naładowany elektrycznie ekran. Często prowadzi to do reakcji alergicznych, podrażnienia oczu, a nawet może pogarszać oddychanie.
Czynniki chemiczne, na przykład ozon wydzielający się z pracujących drukarek i kopiarek, będących szkodliwym oraz stosunkowo dokuczliwym problemem. Ozon powoduje wysuszanie błon śluzowych, czego efektem jest drapanie w gardle czy wysuszanie się oka. Ponadto niekorzystnie (dodatnio) jonizuje powietrze w pomieszczeniu, w którym znajduje się urządzenie go wydzielające. Problem w tym zakresie ujawnia się dopiero podczas długotrwałego używania sprzętu wydzielającego ozon.
Oświetlenie – bardzo istotne jest zapewnienie komfortu pracy wzrokowej przez właściwe natężenie oświetlenia i ograniczenie olśnienia bezpośredniego od na przykład okien, w szczególności przez zapewnienie żaluzji lub zasłon w oknach.
Sposób wykonywania pracy – organizacja stanowiska pracy – coraz więcej osób pracujących przy komputerach zgłasza się do lekarzy z różnego rodzaju bólami kręgosłupa i mięśni oraz schorzeniami układu krążenia. Powodem tego może być nieprawidłowe wyposażenie komputerowego stanowiska pracy i ustawienie jego elementów (np. wysokość biurka i siedziska uniemożliwiające naturalne położenie rąk przy obsłudze klawiatury lub niezapewniające odpowiedniej przestrzeni do umieszczenia nóg pod stołem, zbyt nisko postawiony monitor powodujący bóle karku itp.)
Zagrożenia psychospołeczne w pracy przy monitorze ekranowym
Zagrożenia psychospołeczne wynikają ze złego schematu pracy, niewłaściwej organizacji pracy oraz błędów w zarządzaniu, a także ze złego kontekstu społecznego pracy, i mogą mieć negatywne skutki psychologiczne, fizyczne i społeczne. Niektóre przykłady warunków pracy prowadzących do zagrożeń psychospołecznych:
nadmierne obciążenie pracą,
sprzeczne wymagania i brak jasności co do roli,
brak zaangażowania w podejmowanie decyzji, które mają wpływ na pracownika,
brak wpływu na sposób wykonywania pracy,
źle zarządzana zmiana organizacyjna,
niepewność zatrudnienia,
nieskuteczna komunikacja,
brak wsparcia ze strony kierownictwa lub współpracowników,
molestowanie psychologiczne i seksualne oraz trudni klienci, pacjenci, uczniowie itp.
Przy rozważaniu wymagań związanych z pracą ważne jest, aby nie mylić psychospołecznych czynników ryzyka, takich jak nadmierne obciążenie pracą, z warunkami, w których chociaż zadania są stymulujące, a czasem stanowią wyzwanie, istnieje wspierające środowisko pracy, w którym pracownicy mają wystarczającą autonomię oraz są dobrze wyszkoleni i zmotywowani do jak najlepszego wykonywania swoich obowiązków. Dobre środowisko psychospołeczne sprzyja osiąganiu dobrych wyników i rozwojowi osobistemu, a także dobremu samopoczuciu psychicznemu i fizycznemu pracowników.
Należy nadmienić, iż stres nie został zakwalifikowany do grupy czynników szkodliwych. Jednak ze względu na skutki biologiczne powinien być uwzględniany w ocenie ryzyka zawodowego przy pracy wykonywanej na stanowisku pracy wyposażonym w monitor ekranowy.
Przedstawiamy Państwu ważne zmiany w sprawie przepisów BHP na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe
W dniu 17 listopada w życie wchodzą nowe przepisy dotyczące stanowisk administracyjno-biurowych, czyli jak nazywa je legislator na stanowiskachwyposażonych w monitory ekranowe. Ponieważ zmiany w w rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe są istotne i obszerne postanowiliśmy je dla Państwa opisać w najbardziej zwięzły sposób. Na co warto zwrócić uwagę, pracodawcy powinni pamiętać, iż są zobowiązani w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia zmieniającego dostosować stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe utworzone przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia do minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii określonych w nowych przepisach.
„Nowe przepisy uwzględniają możliwość organizacji stanowisk pracy z wykorzystaniem systemów przenośnych przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, w szczególności laptopów”.
„Stanowisko pracy z laptopem powinno być wyposażone w monitor stacjonarny lub podstawkę zapewniającą ustawienie ekranu tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu oraz w dodatkową klawiaturę i mysz”.
„Pracodawca będzie ponosił koszty związane z zapewnieniem profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz refundacji okularów korygujących wzrok pracownikom użytkującym w czasie pracy systemy przenośne co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy”.
„Ustawienie monitora oraz innych elementów wyposażenia nie powinno wymuszać niewygodnych ruchów głowy i szyi”.
Rozporządzenie dotyczące warunków bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe nie było zmieniane od ponad 20 lat. Przez ten czas nastąpił ogromny postęp technologiczny, którego resort pracy najwyraźniej nie dostrzegał. To się jednak zmieniło. Najpierw pojawił się szeroko komentowany projekt rozporządzenia, a 18 października 2023 r. – rozporządzenie zmieniające, które w znacznej mierze upraszcza dotychczasowe rozwiązania. Umożliwia też pracodawcy pewną swobodę w organizacji stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe. Jakie są najważniejsze zmiany?
Obowiązek wyposażenia pracownika pracującego na laptopie w dodatkowy monitor Ta możliwość wynika z nowelizacji załącznika do rozporządzenia. Czytamy w nim:
W przypadku stosowania systemów przenośnych przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, stanowisko pracy powinno być wyposażone w:
Stacjonarny monitor ekranowy lub
Podstawkę zapewniającą ustawienie ekranu tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu pracownika, oraz w dodatkową klawiaturę i mysz
Nie tylko okulary korygujące wzrok ale również szkła kontaktowe dla pracownika Po nowelizacji rozporządzenia pracodawca zapewnia pracownikom nie tylko „okulary”, ale i „szkła kontaktowe”. Pracodawca jest obowiązany zapewnić je pracownikom zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Nowe rozporządzenie zmieniające wdraża w zakresie swojej regulacji dyrektywę Rady 90/270/EWG z 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe. Dyrektywa jest dyrektywą szczegółową w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy. W związku z tym jej przepisy mają pełne zastosowanie w odniesieniu do używania przez pracowników urządzeń wyposażonych w monitory ekranowe, bez uszczerbku dla zawartych w dyrektywie przepisów bardziej rygorystycznych i/lub szczegółowych.
NOWE MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY EKRANOWE
1.1. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika.
1.2. W przypadku stosowania systemów przenośnych przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, stanowisko pracy powinno być wyposażone w stacjonarny monitor ekranowy lub podstawkę zapewniającą ustawienie ekranu tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu pracownika, oraz w dodatkową klawiaturę i mysz.
2.1. Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:
a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,
b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez migotania lub innych form niestabilności,
c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy,
2.2. Ustawienie monitora ekranowego oraz innych elementów wyposażenia nie powinno wymuszać niewygodnych ruchów głowy i szyi. Górna krawędź monitora ekranowego powinna znajdować się na wysokości oczu pracownika.
2.3. Ustawienie monitora ekranowego względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.
3.1. Klawiatura oraz mysz powinny stanowić osobne elementy wyposażenia podstawowego stanowiska pracy.
3.2. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy.
3.3. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.
4.1. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać ergonomiczne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury, w szczególności powinna zapewniać:
a) wystarczającą powierzchnię, gwarantującą łatwe posługiwanie się elementami wyposażenia stanowiska pracy i wykonywanie czynności związanych z pracą,
b) ustawienie klawiatury z zachowaniem takiej odległości od przedniej krawędzi stołu, która umożliwia podparcie dla rąk i przedramion z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,
c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.
4.2. Pracownik powinien mieć zapewnioną odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu oraz do przyjęcia wygodnej pozycji i możliwości jej zmiany podczas pracy.
4.3. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa.
5.1. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:
a) dostateczną stabilność przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,
b) regulację wysokości siedziska, regulację wysokości oparcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa, regulację kąta pochylenia oparcia oraz odpowiednie wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
c) wyprofilowanie siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i ud,
d) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
e) regulowane podłokietniki.
5.2. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.
Jeżeli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, na życzenie pracownika stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokumenty, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika.
Na życzenie pracownika stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek.
8.1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych.
8.2. Stanowisko pracy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby pracownik miał do niego swobodny dostęp.
9.1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, w szczególności:
a) oświetlenie na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac,
b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od monitora ekranowego, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie urządzeń eliminujących nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowisko pracy.
9.2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy niepowodujące olśnienia.
Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem monitora ekranowego pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania:
a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania,
b) systemy komputerowe powinny zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu,
c) systemy komputerowe powinny gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika.
W dzisiejszym świecie, w którym praca przy komputerze stała się powszechna, istnieje pilna potrzeba zrozumienia i zastosowania zasad Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (BHP) na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Właściwa organizacja pracy przy komputerze nie tylko wpływa na efektywność pracowników, ale także ma istotny wpływ na ich zdrowie i dobre samopoczucie.
Ergonomia Pracy przy Monitorach
Ustawienia Biura
Właściwe ustawienie stanowiska pracy to klucz do zapewnienia komfortu i zdrowia pracowników. Ergonomiczne krzesła, regulowane biurka i odpowiednie oświetlenie są kluczowe dla zachowania prawidłowej postawy ciała.
Ustawienia Monitora
Monitor powinien być umieszczony na wysokości oczu, aby uniknąć nadmiernego skłaniania głowy. Jasność i kontrast powinny być dostosowane do warunków oświetleniowych w pomieszczeniu.
Przerwy i Ćwiczenia
Zasada 20-20-20
Aby złagodzić zmęczenie oczu, zastosuj zasadę 20-20-20. Co 20 minut spędzonych przy monitorze, skieruj wzrok na obiekt oddalony o co najmniej 20 stóp na około 20 sekund.
Ćwiczenia Rozciągające
Regularne przerwy na krótkie ćwiczenia rozciągające pomagają utrzymać elastyczność mięśni, poprawić krążenie krwi i zapobiec problemom z kręgosłupem.
Ochrona Wzroku
Okulary Ochronne
Pracownicy spędzający wiele godzin przed monitorem powinni rozważyć korzystanie z okularów ochronnych, które pomagają redukować emisję niebieskiego światła.
Monitor Anti-Glare
Monitory wyposażone w warstwę przeciwsłoneczną (anti-glare) pomagają zminimalizować odblaski i redukować zmęczenie oczu.
Organizacja Pracy
Zadania na Komputerze
Planowanie pracy i odpowiednie rozłożenie zadań pomaga unikać długotrwałego napięcia psychicznego i fizycznego.
Umiejętne Zarządzanie Czasem
Efektywne zarządzanie czasem pracy przy komputerze pozwala na zminimalizowanie stresu oraz utrzymanie równowagi pomiędzy pracą a odpoczynkiem.
Podsumowanie – czyli wejście w życie nowych przepisów bhp
Jak już wspomnieliśmy na samym początku rozporządzenie zmieniające zawiera przepis przejściowy (§ 2), który nakłada na pracodawców obowiązek dostosowania w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe, utworzonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia zmieniającego do minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii określonych w rozporządzeniu. Samo rozporządzenie weszło w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 17 listopada 2023 r. Wiemy, że BHP na stanowiskach administracyjno-biurowych to nie tylko obowiązek pracodawcy, ale także gremialna odpowiedzialność wszystkich pracowników. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy wypływają bezpośrednio z badań medycznych nad zjawiskami w środowisku pracy a zatem przyczyniają się bezpośrednio do poprawy jakości zdrowia i samopoczucia pracowników.
Podstawa prawna:
Ș rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973),
Ș rozporządzenie ministra rodziny i polityki społecznej z 18 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. poz. 2367).
Nowe wymagania bhp i ergonomii – pełny wykaz zmian na stanowiskach adminstracyjno-biurowych.
W poniższej tabeli prezentujemy pełne porównanie zapisów starego rozporządzenia o pracach przy monitorze ekranowym z 1998 roku z najnowszymi przepisami czyli rozporządzeniem zmieniającym z bieżącego roku. Tabela przedstawia minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, jakie powinny spełniać stanowiska pracowników administracyjno-biurowych wykonujących swoją prace przy monitorze ekranowym. Proponujemy skorzystać również ze szkolenia dla pracowników administracyjno-biurowych, omawiającego poniższe zmiany.
Lp.
Rozporządzeniez 1 grudnia 1998 r.
Rozporządzenie zmieniające z 18 października 2023 r.
Uwagi
1. (§ 1.1nowego rozporzą- dzenia)
Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmiesz- czenia elementów tego wypo- sażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo- -szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika
Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmiesz- czenia elementów tego wypo- sażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo- -szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika
Uwzględniono możliwość organizacji stanowisk pracy z wykorzystaniem systemów przenośnych przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, w szcze- gólności laptopów. Punkt 1.2 określa sposób, w jaki należy te stanowiska organizować
1.2
W przypadku stosowania systemów przenośnych przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, stanowisko pracy powinno być wyposażone w stacjonarny monitor ekranowy lub podstawkę zapewniającą ustawienie ekranu tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu, oraz w dodatkową klawiaturę i mysz
2.1.
Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:
a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne;
b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności;
Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:
a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne;
b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez migotania lub innych form niestabil- ności;
Określając wymagania, jakie powinien spełniać monitor ekranowy, posługiwano się do tej pory terminem „tętnienia”. Zgodnie z definicją słownikową „tętnić” oznacza „uderzając w coś, powodować powstawanie głuchego, rytmicznego odgłosu”; o będących w ruchu
c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy; d) regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° – po 60° w obu kierunkach; e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą anty- odbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr
c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy; d) regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu
maszynach, jadących pociągach itp.: wydawać, wywoływać rytmiczny dźwięk, odgłos. Natomiast „migotać” oznacza świecić nierównym lub przerywanym światłem albo być widocznym raz po raz przez krótką chwilę. W świetle powyższego za- proponowano, by określając wymagania, jakie powinien spełniać monitor ekranowy, wskazać, że obraz na ekranie tego monitora powinien być stabilny, bez migotania (nie zaś tętnienia) lub innych form niestabilności. Nowa treść załącznika prze- widuje ograniczenie wymagań w zakresie regulacji ustawienia monitora do możliwości jego pochylenia, bez wskazywania jego zakresu oraz możliwości obracania wokół własnej osi. Współczesne lekkie monitory LCD wymagają właściwie tylko konstrukcyjnej możliwości pochylenia płaszczyzny ekranu tak, aby umożliwić obserwację obrazu pod kątem prostym. Pozostałych regulacji można dokonać samemu bez użycia siły poprzez prostą zmianę po- łożenia całego monitora wraz z podstawą. Załącznik nie zawiera również wymogu, by ekran monitora musiał być pokryty warstwą antyodbiciową lub posiadać odpowiedni filtr. Zaproponowano wprowadzenie ogólnego wymogu, by ustawienie monitora oraz innych elementów wyposażenia nie wymuszało niewygodnych ruchów głowy i szyi
2.2.
W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół
Ustawienie monitora ekranowego oraz innych elementów wyposażenia nie powinno wymuszać niewygodnych ruchów głowy i szyi. Górna krawędź monitora ekranowego powinna znajdować się na wysokości oczu pracownika
2.3.
Ustawienie ekranu monito- ra względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła
Ustawienie monitora ekrano- wego względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła
3.1.
Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy
Klawiatura oraz mysz powinny stanowić osobne elementy wyposażenia podstawowego stanowiska pracy
Dotychczas obowiązujące wymagania dotyczące konstrukcji klawiatury, w szczególności w zakresie jej wysokości i kąta
Lp.
Rozporządzeniez 1 grudnia 1998 r.
Rozporządzenie zmieniające z 18 października 2023 r.
Uwagi
3.2.
Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie po- wodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności: możliwość regulacji kąta na- chylenia w zakresie 0÷15°; odpowiednią wysokość – przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S…, licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury
Konstrukcja klawiatury powin- na umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie po- wodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy
pochylenia, były uważane za nadmierne i daleko wykracza- jące poza wymagania przewi- dziane w dyrektywie 90/270/ EWG. W opinii ustawodawcy wystarczające jest, by kon- strukcja klawiatury umożliwiała użytkownikowi przyjęcie pozy- cji, która nie będzie powodo- wać zmęczenia mięśni koń- czyn górnych podczas pracy
3.3.
Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne
Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne
4.1.
Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawie- nie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury
Konstrukcja stołu powinna umożliwiać ergonomiczne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury, a w szczególności powinny zapewniać:
a) wystarczającą powierzchnię, gwarantującą łatwe posługiwanie się elementami wyposażenia stanowiska pracy i wykonywanie czynności związanych z pracą;
b) ustawienie klawiatury z za- chowaniem takiej odległości od przedniej krawędzi stołu, która umożliwia podparcie dla rąk i przedramion z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem;
c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, bez konieczności przyjmo- wania wymuszonych pozycji
Zmiana wymagań w zakresie konstrukcji stołu i powierzchni roboczej, polega w szczególności na uproszczeniu przepisów. Ustawienie klawiatury z zachowaniem takiej odległości od przedniej krawędzi stołu, która umożliwia podparcie dla rąk i przedramion z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem ma na celu odciążenie mięśni pracownika. Natomiast pozostałe z ww. wymagań pozostają zasadniczo bez zmian w stosunku do obecnie obowiązujących. Wymagania w zakresie wy- sokości stołu oraz siedziska krzesła wyczerpuje zawarty w pkt 2.1 załącznika wymóg, by ustawienie monitora oraz in- nych elementów wyposażenia nie wymuszało niewygodnych ruchów głowy i szyi
Lp.
Rozporządzeniez 1 grudnia 1998 r.
Rozporządzenie zmieniające z 18 października 2023 r.
Uwagi
4.2.
Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać: wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodza- jem pracy; ustawienie klawiatury z za- chowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawę- dzią stołu; ustawienie elementów wyposa- żenia w odpowiedniej odległo- ści od pracownika, to jest w za- sięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowa- nia wymuszonych pozycji
Pracownik powinien mieć zapewnioną odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu oraz do przyjęcia wygodnej pozycji i możliwości jej zmiany pod- czas pracy
4.3.
Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała
a) naturalne położenie koń- czyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem;
b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°÷50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika;
c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu
Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa
4.4.
Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej
Brak pkt 4.4 (analogiczny zapis w pkt 4.3)
5.1.
Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:
a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi;
Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać: a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi;
b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów; c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400÷500 mm, licząc od podłogi; d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu; e) wyprofilowanie płyty siedzi- ska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych; f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°; g) podłokietniki
b) regulację wysokości siedzi- ska, regulację wysokości oparcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa, regulację kąta pochylenia oparcia oraz odpowiednie wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów; c) wyprofilowanie siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i ud; d) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°; e) regulowane podłokietniki
5.2.
Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej
Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej
6.1. (§ 6nowego rozporzą- dzenia)
Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika
Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, na życzenie pracownika stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokumenty, posiadający re- gulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika
Szczegółowe regulacje w za- kresie ustawienia uchwytu na dokumenty są zbędne z uwagi na przywołaną wcześniej ogól- ną wytyczną, zgodnie z którą ustawienie elementów wyposa- żenia nie powinno wymuszać niewygodnych ruchów głowy i szyi
6.2.
Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracow- nikiem – między ekranem monitora i klawiaturą – lub w innym miejscu – w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu
Brak pkt 6.2
7.1. (§ 7nowego rozporzą- dzenia)
Na życzenie pracownika, a tak- że gdy wysokość krzesła unie- możliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek
Na życzenie pracownika stano- wisko pracy należy wyposażyć w podnóżek
Przewidziano konieczność wyposażenia stanowiska pracy w podnóżek na życzenie pra- cownika – zgodnie z dyrektywą 90/270/EWG. Zrezygnowano natomiast z określania wytycz-
7.2.
Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0°÷15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropo- metrycznych pracownika
Brak pkt 7.2
nych w zakresie kąta nachyle- nia oraz powierzchni podnóżka z uwagi na ich zbytnią szcze- gółowość
Lp.
Rozporządzeniez 1 grudnia 1998 r.
Rozporządzenie zmieniające z 18 października 2023 r.
Uwagi
7.3.
Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesu- wać się po podłodze podczas używani
Brak pkt 7.3
8.1.
Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsłu- giwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych
Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsłu- giwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych
Stanowisko powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby dostęp do niego był swo- bodny. Pozostałe wymagania dotychczas obowiązującego rozporządzenia w zakresie od- ległości, jakie należy zachować pomiędzy sąsiednimi monitora- mi oraz między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora, a także odległości oczu pra- cownika od ekranu, w ocenie ustawodawcy są zbyt restryk- cyjne, stawiające nadmierne wymagania. W związku z tym należało z nich zrezygnować
8.2.
Stanowisko pracy wyposa- żone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapew- niało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsied- niego monitora – co najmniej 0,8 m
Stanowisko pracy powinno być tak usytuowane w pomiesz- czeniu, aby pracownik miał do niego swobodny dostęp
8.3.
Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400÷750 mm
Brak pkt 8.3
9.1.
Oświetlenie powinno zapew- niać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie: a) poziom natężenia oświe- tlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach; b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn po- mieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu moni- tora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach
Oświetlenie powinno zapew- niać komfort pracy wzrokowej, w szczególności: a) oświetlenie na poszczegól- nych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac; b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płasz- czyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od monitora ekranowego, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie urządzeń eliminujących nadmierne operowanie promieni sło- necznych padających na stanowisko pracy
Oświetlenie powinno zapew- niać komfort pracy wzrokowej. (szczegóły wskazane w prze- pisie). Pozostałe minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergono- mii, jakie powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe pozosta- ją bez zmian w stosunku do przepisów dotychczas obowią- zujących
Lp.
Rozporządzeniez 1 grudnia 1998 r.
Rozporządzenie zmieniające z 18 października 2023 r.
Uwagi
9.2.
Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowe- go, pod warunkiem że będą to oprawy niepowodujące olśnie- nia
Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowe- go, pod warunkiem że będą to oprawy niepowodujące olśnie- nia
10.
Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania: a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu prze- widzianemu do wykonania; b) oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia pracownika; c) systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu; d) systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika; e) bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy; f) przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii
Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania: a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu prze- widzianemu do wykonania; b) systemy komputerowe powinny zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu; c) systemy komputerowe powinny gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika
11.1.
Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach prze- znaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40%
Brak pkt 11.1
Wymagania dotyczące czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym mikroklimatu, hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy
11.2.
Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy i Polskie Normy
Czy szkolenie BHP jest obowiązkowe na umowie zleceniu?
Odpowiadamy na zagadnienie umowa zlecenia a obowiązek szkolenia z bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czy zatrudniając pracownika w oparciu o umowę zlecenia to również musimy go przeszkolić z zakresu bhp? Powszechnie przyjmuje się, że zleceniodawca nie ma obowiązku szkolić w zakresie bhp zleceniobiorcy. Zgodnie z przepisami przyjmuje się, że do zatrudnienia pracownika dochodzi przy podpisaniu umowy o pracę ale również w trybach takich jak powołanie, wybór, mianowanie czy spółdzielcza umowa o pracę (art. 68-72, art. 73-75, art. 76 i art. 77 Kodeksu Pracy). Umowa zlecenia zaś jest typową umową cywilnoprawną uregulowaną w polskim Kodeksie cywilnym. Niestety sprawa nie jest tak jednoznaczna i oczywista, w niektórych sytuacjach szkolenie wstępne w zakresie bhp przy podpisaniu umowy zleceni będzie wymagane.
Jak zatem wygląda praktyka, kiedy powinienem przeszkolić zleceniobiorcę w zakresie bhp a w jakim przypadku mogę tego zaniechać nie narażając się niedopełnienie obowiązków i związane z tym sankcje prawne. Pracodawcy na postawie art. 304 § 1 Kodeksu pracy są zobowiązani do zapewnienia zleceniobiorcom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym do pracy. Oznacza to iż, jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Zleceniodawca powinien w takim przypadku wymagać od zleceniobiorcy poddania się szkoleniu w zakresie BHP, a także badaniu lekarskiemu. Sam zaś zleceniobiorca wykonując zlecenie w miejscu wyznaczonym i nadzorowanym przez zleceniodawce, narzędziami zleceniodawcy, zobowiązany jest przestrzegać zasad BHP.
Stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektora Pracy w sprawie szkolenia bhp i badań lekarskich przy umowie zleceniu
„(…) Jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. Wówczas osoba ta ma na podstawie art. 211 Kodeksu pracy obowiązek odbyć szkolenie i poddać się badaniom lekarskim. (…)”
Potwierdzeniem dla zleceniodawców w rozumieniu przepisów może być stanowisko Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 roku (sygn. akt III AUa 935/12) stwierdził co następuje:
umowa zlecenie umożliwia zlecającemu i wykonawcy ustalenie miejsca i czasu wykonywania pracy, niemniej jednak nakłada na tego pierwszego obowiązki związane z zapewnieniem higienicznych i bezpiecznych warunków pracy. W związku z powyższym, w praktyce część zleceniodawców decyduje się nie tylko na oddelegowanie zleceniobiorców na szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, ale również wysyła ich na wstępne badania. W ten sposób unikają oni ewentualnego oskarżenia o niedopełnienie swoich obowiązków.
Sposób na rozwiązanie problematycznej kwestii szkolenia bhp przy umowie zlecenia
Rozwiązaniem kwestii szkolenia bhp przez strony podpisujące umowę cywilnoprawną taką jak umowa zlecenie może być zamieszczenie stosownego zapisu w treści umowy. To właśnie w umowie zlecenia zleceniodawca i zleceniobiorca powinni określić wszystkie kwestie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Bezsprzecznie takim zapisie powinni pamiętać przede wszystkim pracodawcy, ponieważ w przypadku gdy obowiązek ten nie będzie realizowany w właściwy sposób, to stroną odpowiedzialną będzie właśnie zleceniodawca. W umowie strony powinny zamieścić także stosowane zapisy dotyczące kwestii pokrycia kosztów zarówno szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, jak również badań wstępnych. Oczywiście w tej kwestii nie przepisy nie wskazują, kto powinien ponieść ów koszt. Szkolenie bhp może finansować w całości zlecający, zleceniobiorca, poniesione koszty mogą być również rozłożone po równo na każdą z zainteresowanych stron.
Czy warto zaniechać szkolenia bhp przy umowie zlecenia?
Biorąc pod uwagę konsekwencje braku szkolenia w przypadku powstania wypadku czy szkody absolutnie nie warto. Sam koszt szkolenia wstępnego bhp jest bardzo niski w porównaniu z ryzykiem oraz ewentualnymi stratami związanymi z odpowiedzialnością w zakresie bhp. Chociaż może się wydawać, że szkolenie BHP nie zawsze jest obowiązkowe, absolutnie zawsze warto je przeprowadzić. Nie jest tu tylko kwestia potencjalnych strat finansowych związanych np. z wypłatą odszkodowań – chodzi o zdrowie i życie. Wstępne szkolenie BHP jest szczególnie potrzebne, ponieważ sytuacje kryzysowe zawsze mają miejsce nagle i bez zapowiedzi, a potem jest już za późno. Warto zawsze minimalnie wpisać klauzulę o obowiązku poddania się zleceniobiorcy przeszkoleniu do umowy zlecenia. Zagwarantować jej wykonanie można poprzez zastrzeżenie, iż w innym przypadku obowiązywać będzie zleceniobiorcę kara pieniężna lub natychmiastowe rozwiązanie umowy. Należy jednak pamiętać, że jeżeli kara będzie nieproporcjonalnie surowa, zleceniobiorca z łatwością obroni się przez jej otrzymaniem, a sąd uzna tę część umowy za nieważną.
W czasie okresu ogłoszonego stanu pandemii spowodowanej wirusem SARS-Cov-2 nasuwają się pewne wątpliwości dotyczące prowadzenia szkoleń w zakresie BHP. Przeprowadzanie instruktaży i szkoleń w tym czasie wiąże się bezpośrednio z ryzykiem ewentualnego zakażania wirusem i zachorowania na Covid-19. W związku z zaistniałą sytuacją ustawodawca wprowadził bezpośrednio zmiany w przepisach prawa pracy, tak aby z jednej strony chronić życie i zdrowie pracowników, a równolegle zadbać aby każdy z nich zapoznał się z przepisami i zasadami w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
W czasie trwania stanu pandemii, w zakresie szkoleń w dziedzinie bhp, obowiązują pracodawców i pracowników przepisy określone w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. W sytuacji zagrożenia epidemicznego czy też w stanie pandemii dopuszcza się przeprowadzanie szkoleń wstępnych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy poprzez środki komunikacji elektronicznej. Nowe przepisy przedłużają również ważność szkoleń okresowych, których termin przeprowadzenia przypada na czas trwania stanu epidemii, i zorganizowania ich w terminie późniejszym. Z wspomnianej powyżej ustawy wynika, iż od dnia 18 kwietnia 2020 r.,również w kwestii szkoleń wstępnych istnieje możliwość przeprowadzenia dużej części z nich za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Dopuszcza się w okresie trwania zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii przeprowadzanie szkoleń wstępnych w dziedzinie bhp w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, za pewnymi wyjątkami.
Zgodnie ze stanowiskiem Głównego Inspektora Pracy możemy zacytować Państwu fragment komentarza ze strony internetowej Państwowej Inspekcji Pracy: „Ustawa dopuszcza przeprowadzanie szkoleń wstępnych (instruktażu ogólnego) w dziedzinie bhp za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, co nie wyklucza możliwości przeprowadzania ich w dotychczasowej formie, zgodnej z dyspozycją rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Należy jednak pamiętać, aby szkolenie prowadzone w dotychczasowej formie (np. na sali wykładowej) zorganizowane było z zachowaniem reżimu sanitarnego (dystansu, dezynfekcji, zastosowania środków ochrony osobistej lub innych rozwiązań, jak np. użycie w pomieszczeniu zabudowanych lamp UV z wymuszonym obiegiem powietrza).
Natomiast przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego dla pracowników wymienionych w przepisie możliwe jest jedynie w niezmienionej, stosowanej dotychczas formie czyli na stanowisku pracy, na którym pracownik jest zatrudniony.”
